ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ
Ανακοίνωση Τύπου
Αθήνα, 27 Μαΐου 2008 

Ομιλία του Γενικού Γραμματέα Καταναλωτή κ. Γιάννη Οικονόμου στην ημερίδα της Γενικής Γραμματείας Καταναλωτή του Υπουργείου Ανάπτυξης και του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης την Τρίτη 27 Μαΐου 2008, στη Θεσσαλονίκη με θέμα: «Τράπεζες και Καταναλωτές: τι ισχύει, τι πρέπει να αλλάξει και πως θα οδηγηθούμε σε μια κουλτούρα υπεύθυνου δανεισμού».

Κυρίες και Κύριοι,
θέλω να ευχαριστήσω το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης για την πρόσκληση και την πρωτοβουλία να οργανώσει τη σημερινή ημερίδα.

Σήμερα, στη Θεσσαλονίκη, συνεχίζουμε  τον κύκλο ενημερωτικών ημερίδων της Γενικής Γραμματείας Καταναλωτή για τις σχέσεις καταναλωτών - τραπεζών.

Οι σχέσεις αυτές  ξεφεύγουν από τις συνηθισμένες διαστάσεις μιας απλής συναλλακτικής σχέσης μεταξύ προμηθευτή και καταναλωτή.
• Αφορούν σχεδόν την κάθε οικογένεια.
• Κερδίζουν μεγάλο μερίδιο χρόνου και χώρου στην ατζέντα των μέσων ενημέρωσης.
• Αποτελούν, ταυτόχρονα, το μέσο για να αντιμετωπίσουν οι καταναλωτές ανάγκες και να ικανοποιήσουν επιθυμίες τους, αλλά και την πιθανότητα να εμπλακούν σε οικονομικά αλλά και κοινωνικά αδιέξοδα.

Πρόσφατη  έρευνα που έγινε για λογαριασμό της Γενικής Γραμματείας Καταναλωτή έδειξε:
• 80% των πολιτών πιστεύουν ότι οι τράπεζες επιδεικνύουν μικρή κοινωνική ευαισθησία
• 75% πιστεύουν ότι οι όροι του τραπεζικού δανεισμού δεν είναι δίκαιοι και δεν ανταποκρίνονται στις δυνατότητες των πολιτών
• 85% πιστεύουν ότι τα τραπεζικά προϊόντα δημιουργούν μακροπρόθεσμα περισσότερα προβλήματα από αυτά που αντιμετωπίζουν
• 25% αδυνατεί να αποπληρώσει τις δανειακές του υποχρεώσεις  

Όλα αυτά αναδεικνύουν  στην πράξη τη μεγάλη βαρύτητα που πρέπει να δώσουμε στην πολιτική για τον καταναλωτή τραπεζικών προϊόντων. Και αυτό αφόρα και το κράτος, αλλά αφορά και τις τράπεζες και τους καταναλωτές. Η πολιτική αυτή αφορά και σε μέτρα και θεσμικό πλαίσιο προστασίας του καταναλωτή, αλλά και στη σωστή του πληροφόρηση, στη δυνατότητα του να συγκρίνει και να επιλέγει σωστά αλλά και στην ικανότητα του να μπορεί να ιεραρχεί τις προτεραιότητες του και να χαλιναγωγεί τις επιθυμίες του.

Κυρίες και κύριοι,
από τη δική μας την πλευρά, η σημερινή ημερίδα αποτελεί μια ακόμη προσπάθεια προκειμένου να φωτίσουμε με νηφαλιότητα, χωρίς κραυγές και λαϊκισμούς αλλά και χωρίς διάθεση εξωραϊσμών μια αγορά που, από όποια πλευρά και αν τη δει κανείς, θα συμφωνήσει ότι πολλά πράγματα δεν είναι όπως θα έπρεπε ή θα μπορούσε να είναι.

Γνωρίζουμε ότι, πολλές φορές, οι σχέσεις τραπεζών και καταναλωτών συχνά γίνονται πεδίο δημαγωγικών προσεγγίσεων. Στην κατεύθυνση αυτή συντελούν διάφορα πράγματα.
• Ακραίες περιπτώσεις υπερχρεωμένων δανειοληπτών που αντιμετωπίζουν  οξυμμένα προβλήματα.
• Μεγάλη πίεση των μεσαίων εισοδημάτων για να ανταπεξέλθουν στις δανειακές τους υποχρεώσεις.
• Στοχοποίηση και δαιμονοποίηση των μεγάλων κερδών των τραπεζικών επιχειρήσεων, την ίδια ώρα που το κόστος της ζωής αυξάνεται δραματικά, τα εισοδήματα πιέζονται και η αγορά δεν βρίσκεται στα καλύτερα της.

Οι προσεγγίσεις αυτές που φορτίζουν αρνητικά μια κρίσιμη και ιδιαίτερη αγορά υποβιβάζουν ή ακόμη και αποκρύπτουν μια υπαρκτή πραγματικότητα.

Τη  σημαντική συμβολή των τραπεζών στην αναπτυξιακή τροχιά της χώρας.
- οι επενδύσεις σε παραγωγικούς τομείς
- οι θέσεις απασχόλησης
- η δραστηριότητα των τραπεζών στο εξωτερικό
- οι φόροι που καταβάλλουν στο Ελληνικό κράτος
- η υποστήριξη στα επιχειρηματικά σχέδια και στην απόκτηση κατοικίας εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών
- η αντοχή του τραπεζικού συστήματος στους κραδασμούς της παγκόσμιας οικονομίας και κυρίως των αμερικάνικων τραπεζών
αποτελούν ουσιαστικές αποδείξεις του καθοριστικού ρόλου των τραπεζών στην ανάπτυξη της Ελληνικής οικονομίας αλλά και της Ελληνικής κοινωνίας.

Μακριά, όμως, από αυτή την αντίθεση – αντίφαση υπάρχει και μια ακόμη πτυχή της πραγματικότητας, που κυρίως αφορά τις τράπεζες. Την πτυχή αυτή συγκροτούν περιπτώσεις.
- Τραπεζικά ιδρύματα αγνοούν δικαστικές αποφάσεις, ακόμα και αμετάκλητες
- Παραπλανητικών διαφημίσεων, από τις οποίες δεν προκύπτει με σαφήνεια το ύψος της οφειλής του δανειολήπτη
- Επιθετικών εμπορικών πρακτικών για την έκδοση πιστωτικών καρτών ή και άλλων τραπεζικών προϊόντων
- Υπερβολικών χρεώσεων και ανεξήγητων προμηθειών.

Στα πλαίσια αυτά και αξιοποιώντας μια πρωτόδικη δικαστική απόφαση, με επιστολή μας προς την ΕΕΤ που ζητήσαμε να διαβιβαστεί προς τις τράπεζες, ζητήσαμε από τις τράπεζες να υιοθετήσουν την απόφαση αυτή, έστω και αν δεν έχει τελεσιδικήσει, τουλάχιστον σε ότι αφορά σε κάποια σημεία όπως:
1. Αναδρομική επιβάρυνση τόκων σε χρήση πιστωτικής κάρτας με χρέωση από την ημέρα διεξαγωγής της συναλλαγής και όχι από την ημερομηνία εξόφλησης που αναφέρεται στον λογαριασμό, φαινόμενο το οποίο φέρεται να προκαλεί οικονομική επιβάρυνση στον καταναλωτή για τόκους 35 ημερών κατά μέσο όρο.
2. Χρέωση προμήθειας 1,40 € για κατάθεση σε λογαριασμό τρίτου προσώπου, παρόλο που η κατάθεση φέρεται να λειτουργεί υπέρ του πελάτη της τράπεζας αλλά και υπέρ της ιδίας, δεδομένου ότι προκαλεί μεγαλύτερη ρευστότητα χρημάτων.  Το ποσό αυτό φέρεται να μην δικαιολογείται ως κόστος για την έκδοση απόδειξης.
3. Επιβαλλόμενα έξοδα αδράνειας από 0,60 – 1 ευρώ μηνιαίως για λογαριασμούς κατάθεσης που μένουν ακίνητοι για περισσότερο από 18 μήνες, καθώς δε δικαιολογείται επαρκώς πώς προκύπτουν έξοδα και για κινούμενους και για ακίνητους λογαριασμούς, ενώ λογικά εξοικονομούν οι τράπεζες λειτουργικό κόστος από τη μη κίνηση.
4. Κλιμακωτή χρέωση από 3-20 € σε ανάληψη μετρητών από πιστωτική κάρτα, η οποία δεν αιτιολογεί επαρκώς σε ποια λειτουργικά έξοδα αντιστοιχεί.

Αυτή την κίνηση, που θα έχει προφανή οφέλη για τον καταναλωτή αλλά και μεγάλη συμβολική αξία, επαναλαμβάνουμε και σήμερα.

Σε μια περίοδο που τα εισοδήματα και τα νοικοκυριά πιέζονται ασφυκτικά, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα δεν μπορούν να κάνουν ότι δεν καταλαβαίνουν. Άλλωστε, οι τράπεζες, σαν βασικοί παίκτες της νέας οικονομίας, γνωρίζουν καλά ότι καλύτερη προστασία καταναλωτή σημαίνει μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη.

Έρχομαι, τώρα, στο τι έχουμε κάνει εμείς στις θεσμικές πρωτοβουλίες , στους νόμους που έχει ψηφίσει η κυβέρνηση αλλά και στις πρωτοβουλίες που αναμένεται να πάρει το επόμενο διάστημα προκειμένου να γίνουν οι αναγκαίες παρεμβάσεις σε αυτή την αγορά.
- θεσμοθετήσαμε το ακατάσχετο της πρώτης κατοικίας δανειολήπτη για χρέη μέχρι 10.000 ευρώ σε καταναλωτικά δάνεια και πιστωτικές κάρτες, ενώ εξετάζεται και η πιθανότητα επέκτασης του ορίου.
- θεσπίσθηκε η δυνατότητα του Υπουργού Ανάπτυξης να επιβάλλει την απόσυρση από τα συμβόλαια όρων που έχουν κριθεί καταχρηστικοί με αμετάκλητες δικαστικές αποφάσεις.
- αυξήθηκε μέχρι 70% η επιδότηση επιτοκίου στα δάνεια για τους κατά κύριο επάγγελμα αγρότες για την αγορά πρώτης κατοικίας.
- ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας παρέχει σε πολύτεκνες οικογένειες τη δυνατότητα αγοράς κατοικίας με άτοκα δάνεια.

Επεξεργαζόμαστε και το επόμενο διάστημα θα προωθήσουμε για ψήφιση στη Βουλή:
- την απαγόρευση των πλειστηριασμών ακινήτων σε τιμή κατώτερη της αντικειμενικής τους αξίας
- υποχρεωτική διεξαγωγή των πλειστηριασμών σε ειρηνοδικεία με σφραγισμένες προσφορές
- απαγόρευση της κατάσχεσης για χρέη προς τις τράπεζες ή το δημόσιο οποιουδήποτε μέρους του μηνιαίου μισθού, όταν δεν ξεπερνά τα 1500 ευρώ
- καθιέρωση περιόδου χάριτος στους δανειολήπτες που θα φθάνει στον ένα χρόνο, κατά τη διάρκεια του οποίου μπορούν να επιδιώκουν και να πετυχαίνουν νέο διακανονισμό με την τράπεζα, έτσι ώστε να αποτρέπουν την κατάσχεση του ακινήτου.

Θέλω, επίσης, να θυμίσω ότι η Γενική Γραμματεία Καταναλωτή έχει επιβάλει υψηλά πρόστιμα σε τραπεζικές επιχειρήσεις σε περιπτώσεις μη τήρησης της νομοθεσίας, έπειτα από καταγγελίες καταναλωτών.

Στο σημείο αυτό θέλω να σας ενημερώσω ότι ετοιμάζεται και το επόμενο διάστημα θα υπογραφεί υπουργική απόφαση που θα επιβάλει την απόσυρση από τις τραπεζικές συμβάσεις και, άρα, και από τις τραπεζικές συναλλαγές, όρων που έχουν κριθεί καταχρηστικοί με αμετάκλητες δικαστικές αποφάσεις. Κάποιες από τις περιπτώσεις αυτές αφορούν:
1)  την είσπραξη ποινής προεξόφλησης σε περίπτωση πρόωρης αποπληρωμής στεγαστικών δανείων κυμαινόμενου επιτοκίου (υπήρχε σχετικός όρος στις συμβάσεις στεγαστικών δανείων της ΕΜΤΕ που όριζε ποσό 2,5% επί του κεφαλαίου που καταβάλλεται πρόωρα) (απόφαση 430/05 ΑΠ)
2)  τον υπολογισμό των τόκων στεγαστικών δανείων κυμαινόμενου επιτοκίου με βάση έτος 360 ημερών. Ορθός είναι ο υπολογισμός τους με βάση το ημερολογιακό έτος των 365 ημερών. (πρακτικά αυτό σημαίνει ότι ο καταναλωτής θα επιβαρύνεται με λιγότερο τόκο) (απόφαση 430/05 ΑΠ)
3) την επιβάρυνση των καταναλωτών  στεγαστικών δανείων κυμαινόμενου επιτοκίου με έξοδα χρηματοδότησης (πχ. ύψους 1% επί του ποσού του εκάστοτε χορηγηθέντος δανείου σύμφωνα με τη σχετική σύμβαση της ΕΜΤΕ)  (απόφαση 430/05 ΑΠ)
4) την επιβάρυνση των καταναλωτών  στεγαστικών δανείων κυμαινόμενου επιτοκίου με έξοδα φακέλου (απόφαση 430/05 ΑΠ).
5) το ύψος των επιτοκίων των πιστωτικών καρτών που χορηγούνται από τα πιστωτικά ιδρύματα δεν μπορεί να υπερβαίνει τα ανώτατα εξωτραπεζικά επιτόκια που ισχύουν κάθε φορά (απόφαση 1219/01 ΑΠ)
6) το μονομερή από την Τράπεζα προσδιορισμό του ύψους του κυμαινόμενου επιτοκίου στεγαστικών δανείων χωρίς κάποια αναφορά στο κόστος του χρήματος για την ίδια (πχ. σύνδεση του επιτοκίου με το επιτόκιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας = Euribor). (απόφαση 5253/03 Εφετείου Αθηνών, που κατέστη αμετάκλητη, λόγω μη προσβολής της κατά το μέρος αυτό).

Τέλος, σε ό,τι αφορά αυτή την ενότητα θέλω με ειλικρίνεια να σας πω ότι είμαστε ανοιχτοί σε προτάσεις και ιδέες από κάθε πλευρά, από τον πολιτικό κόσμο, την αγορά, την κοινωνία των πολιτών.
Πέρα, όμως, από τη θεσμική θωράκιση έχουμε να αντιμετωπίσουμε και ένα ακόμη πρόβλημα.
Το ελλειμματικό επίπεδο ανάπτυξης σωστής καταναλωτικής συνείδησης.
Και αυτό προϋποθέτει δύο πράγματα:
• πληροφόρηση
• ύπαρξη και δυνατότητα πρόσβασης σε ανταγωνιστικά τραπεζικά προϊόντα.
Η Γενική Γραμματεία Καταναλωτή του Υπουργείου Ανάπτυξης επιχειρεί ουσιαστική παρέμβαση και στα δύο αυτά μέτωπα.

Με σειρά πρωτοβουλιών, μέρος της οποία είναι και η σημερινή ημερίδα, ενημερώνουμε και πληροφορούμε τους καταναλωτές.
Συνεργαζόμαστε με όλες τις πλευρές, με όλους όσους έχουν κάτι να πουν και να προτείνουν.
Παράλληλα, προχωρήσαμε στην έκδοση του εντύπου «τράπεζες και καταναλωτές: μπες ενημερωμένος – βγες κερδισμένος» που περιέχει χρήσιμες πληροφορίες για μια σειρά από τραπεζικά προϊόντα και συναλλαγές, αλλά και ένα χρήσιμο τραπεζικό γλωσσάρι.

Από την άλλη πλευρά, συμμετέχουμε και πρωταγωνιστούμε στις πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Επιτρόπου, κας Kuneva, που στοχεύουν στο να πείσουν τους καταναλωτές να αξιοποιήσουν τις μεγάλες ευκαιρίες και τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα που μπορεί να τους παράσχει η εσωτερική αγορά.
Ένα σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι η οδηγία για την καταναλωτική πίστη με τα όσα θετικά επιφέρει για τους καταναλωτές σε επίπεδο προσυμβατικής ενημέρωσης, υπαναχώρησης και αξιοποίησης ελκυστικότερων επιτοκίων.

Όλες μας αυτές οι κινήσεις, που θα συνεχιστούν και στην υπόλοιπη Ελλάδα, έχουν ένα κυρίαρχο στόχο. Να συμβάλουμε στη δημιουργία κουλτούρας υπεύθυνου δανεισμού. Και αυτό αφορά και εμάς τους πολίτες καταναλωτές, που πρέπει να κινούμαστε με μέτρο και υπευθυνότητα.

Αφορά και τις τράπεζες που πρέπει να συμπεριφέρονται απέναντι στους δανειολήπτες με τρόπο που αρμόζει σε σύγχρονες επιχειρήσεις που είναι βασικοί συντελεστές της ανάπτυξης της Ελληνικής οικονομίας, και που, παράλληλα, πρέπει να γνωρίζουν ότι παράλογες προμήθειες, αθέμιτες και καταχρηστικές πρακτικές, παραπλανητικές διαφημίσεις δεν μπορεί και δεν θα γίνονται ανεκτές.