ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ
Ανακοινώσεις Τύπου, 18 ιουνίου 2008

Ανακοίνωση 1

Η πολική εκπρόσωπος του ΠΑΣΟΚ, για θέματα Παιδείας, Άννα Διαμαντοπούλου, και ο εισηγητής του ΚΤΕ Πολιτισμού του Κινήματος, Κώστας Καρτάλης, σχετικά με το Νομοσχέδιο για τις Μεταπτυχιακές Σπουδές, έκαναν την ακόλουθη δήλωση:

Η κυβέρνηση κατέθεσε και επιχειρεί να ψηφίσει με συνοπτικές διαδικασίες το σχέδιο νόμου «Θεσμικό Πλαίσιο για τις Μεταπτυχιακές Σπουδές». Πρόκειται για ένα βαρύ και δυσκίνητο θεσμικό πλαίσιο, που επαναλαμβάνει ξεπερασμένες διατάξεις του ν. 2083/1992 και εγκλωβίζει τα ΑΕΙ σε δαιδαλώδεις γραφειοκρατικούς μηχανισμούς του Υπουργείου Παιδείας. Το σχέδιο νόμου προβλέπει ουσιαστικά την περικοπή των Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών που λειτουργούν στην Ελλάδα σήμερα, καθώς δεν εγγυάται τη χρηματοδότησή τους μέσα από τον κρατικό προϋπολογισμό. Συμβάλλει τέλος στην ιδιωτικοποίηση των μεταπτυχιακών σπουδών, μέσα και από την ίδρυση Επιστημονικών Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων (ΕΠΙ), εντός μεν των Πανεπιστημίων, με παράλληλη όμως πρόβλεψη για την εξαίρεσή τους από το Δημόσιο.

Το σχέδιο νόμου αποτυγχάνει να ικανοποιήσει πέντε βασικές προϋποθέσεις: να βελτιώσει τη θεσμοθέτηση των Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών, να ενισχύσει τη χρηματοδότησή τους, να διασφαλίσει την ισότιμη πρόσβαση των νέων σε αυτά, να προωθήσει την αυτονομία των ΑΕΙ στο επίπεδο των μεταπτυχιακών σπουδών και να υποστηρίξει την πανεπιστημιακή έρευνα.

Το ΠΑΣΟΚ καταψηφίζει επί της αρχής το σχέδιο νόμου, καθώς θεωρεί ότι δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες της μεταπτυχιακής εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Ειδικότερα, το ΠΑΣΟΚ υποστηρίζει ότι αποτελεί ευθύνη της Πολιτείας η χρηματοδότηση των Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών και ότι τα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ θα πρέπει – στο πλαίσιο της αυτονομίας τους – να οργανώνουν και να λειτουργούν τα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών τους διεκδικώντας και ίδιους πόρους, μέσα από συνεργασίες με φορείς του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.
Υποστηρίζει τη λειτουργία – μετά από αξιολόγηση – αυτόνομων Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών στα Πανεπιστήμια και στα ΤΕΙ, αξιολόγηση που θα βασίζεται σε συγκεκριμένα και διαφανή κριτήρια. Υποστηρίζει την ισότιμη πρόσβαση των νέων στα Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών, μέσα από ένα εκτενές πρόγραμμα υποτροφιών, ώστε να αποφεύγονται νέες κοινωνικές ανισότητες στην εκπαίδευση. Θεωρεί αναγκαία τη γενναία αύξηση της χρηματοδότησης της πανεπιστημιακής έρευνας, που σήμερα είναι καθηλωμένη μόλις στο 0,1% του ΑΕΠ και, θεωρεί ότι, η ίδρυση των ΕΠΙ εντός των Πανεπιστημίων, δεν εξυπηρετεί τις ερευνητικές ανάγκες των ΑΕΙ. Τέλος, υποστηρίζει την  εξωστρέφεια των ΑΕΙ της ημεδαπής, μέσα από συνεργασίες με έγκριτα πανεπιστημιακά ιδρύματα του εξωτερικού.

Ανακοίνωση 2

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΤΑΛΗΣ
ΒΟΥΛΕΥΤΗΣ ΠΑΣΟΚ
ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ
«ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ»

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ
(Συνεδρίαση της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων, 18.6.2008)

Α. Παρούσα κατάσταση για τα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών
1. Στην Ελλάδα σήμερα λειτουργούν 452 προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών (ΠΜΣ). Από αυτά 184 χρηματοδοτούνται από τον τακτικό προϋπολογισμό, 114 από το Πρόγραμμα ΕΠΑΕΚ (ουσιαστικά από πόρους του ΠΔΕ) και 154 από μη κρατικούς πόρους (ίδιους πόρους και δίδακτρα). Σημειώνεται ότι στο ΕΚΠΑ λειτουργούν 87 ΠΜΣ, στο ΑΠΘ 61, στο Παν. Πατρών 34 και στο Παν. Κρήτης επίσης 34.
2. Το σύνολο των μεταπτυχιακών φοιτητών από 26.132 το 2002/2003 εκτινάχθηκε στους 47.154 το 2006/2007, ενώ την τρέχουσα ακαδημαϊκή χρονιά έφθασε περίπου τους 60.000.
3. Ο αριθμός των ΠΜΣ αυξήθηκε από 280 το 2003, σε 340 το 2004, σε 368 το 2006 και σε 452 το 2008.
4. Οι παραπάνω αυξήσεις αποδίδονται βέβαια στην τάση στην  ανώτατη εκπαίδευση - σε διεθνές επίπεδο αλλά και στην Ελλάδα - να εξειδικεύεται το αντικείμενο των βασικών σπουδών μέσα από μεταπτυχιακές σπουδές. Συναρτώνται όμως και με την υποβάθμιση της αξίας του πρώτου πτυχίου από τα ΑΕΙ της ημεδαπής.

Β. Γενικό πλαίσιο ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα σήμερα
1. Ενα από τα σοβαρότερα προβλήματα της ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα σήμερα, είναι η εξαιρετικά χαμηλή χρηματοδότηση, μόλις 4500 ευρώ ανά φοιτητή το έτος τη στιγμή που ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 10000 ευρώ.
2. Σήμερα οι συνολικές δαπάνες στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (και άρα οι δημόσιες δαπάνες στην τριτοβάθμια εκπαίδευση)  κατευθύνονται κύρια στις εκπαιδευτικές υπηρεσίες, όπως είναι η διδασκαλία και τα συγγράμματα. Από την άλλη πλευρά οι δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη συγκριτικά ατροφούν, καθώς τόσο ο δημόσιος τομέας, μέσω της κρατικής χρηματοδότησης, όσο και ο ιδιωτικός τομέας δεν υποστηρίζουν την έρευνα και την ανάπτυξη (Ε&Α). Έτσι η Ελλάδα δαπανά μόλις το 0.1% του ΑΕΠ σε έρευνα και ανάπτυξη στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και κατατάσσεται προτελευταία σε σύνολο 20 χωρών.
Παράλληλα, η Ελλάδα παρουσιάζει τη δεύτερη χειρότερη αναλογία δαπανών για έρευνα και ανάπτυξη στην τριτοβάθμια και ανελαστικών δαπανών βασικών εκπαιδευτικών υπηρεσιών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (συγγράμματα, βιβλία κλπ). Αντίθετα, χώρες με παράδοση στην καινοτομία, όπως είναι η Σουηδία, η Φινλανδία, η Ολλανδία αφιερώνουν αναλογικά μεγαλύτερο μέρος των δαπανών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση για έρευνα και ανάπτυξη.
3. Είναι προφανές ότι με τη χαμηλή χρηματοδότηση που διαθέτει η Κυβέρνηση στην παιδεία σήμερα, δεν μπορεί παρά να καταγράφεται έλλειψη αμφιθεάτρων και γενικότερα κτιριακών υποδομών, εργαστήρια χωρίς τον κατάλληλο εξοπλισμό, μικρός αριθμός φοιτητικών εστιών και βιβλιοθηκών, ελάχιστες υποτροφίες, περιορισμένη έρευνα και κινητικότητα των μελών ΔΕΠ, κ.α. 
4. Ειδικά στο θέμα των φοιτητικών εστιών, επισημαίνεται ότι όπως προκύπτει από πρόσφατη απάντηση (Απρίλιος 2008) του Υπουργείου Παιδείας σε ερώτηση κοινοβουλευτικού ελέγχου, το σύνολο των διαθέσιμων φοιτητικών κλινών είναι 9172. Ο αριθμός αυτός διακρίνεται σε 7374 κλίνες στις φοιτητικές εστίες και σε 1798 κλίνες που ενοικιάζονται σε ξενοδοχεία. Ουσιαστικά υποστηρίζεται μόλις το 7% των φοιτητών που σπουδάζουν μακριά από τον τόπο διαμονής τους. Είναι προφανές ότι η εικόνα είναι κάθε άλλο παρά ικανοποιητική.
5. Σε ότι αφορά στην πανεπιστημιακή έρευνα, το ΥΠΕΠΘ διαθέτει σε ετήσια βάση μόλις το ποσόν των 10 εκ. ευρώ (για 12,000 μέλη ΔΕΠ, 22 Πανεπιστήμια, 18 ΤΕΙ, 452 ΠΜΣ). Η έρευνα ουσιαστικά στηρίζεται σε πόρους των ανταγωνιστικών προγραμμάτων της ΓΓΕΤ και της Ε.Ε., γεγονός που θέτει στο περιθώριο ειδικότητες που ανήκουν στην κατηγορία της βασικής έρευνας αλλά και δεν διασφαλίζει την επαρκή χρηματοδότηση και της εφαρμοσμένης έρευνας.
6. Σε ότι αφορά στα επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων Πανεπιστημίων και ΤΕΙ, επισημαίνεται ότι παραμένουν σε εκκρεμότητα για 44 τμήματα ΑΕΙ και 31 τμήματα ΤΕΙ, γεγονός που οδηγεί σε ομηρία περίπου 350,000 αποφοίτους.

Γ. Η πολιτική της Κυβέρνησης
1. Η Κυβέρνηση υποστήριξε ατυχώς ότι η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων θα βελτιώσει το δημόσιο Πανεπιστήμιο. Προκάλεσε έτσι σοβαρή κρίση στα Πανεπιστήμια που κλιμακώθηκε το προηγούμενο 20ήμερο σχεδόν σε όλα τα ΑΕΙ της χώρας.
2. Το ΠΑΣΟΚ υποστηρίζει ότι πολιτική προτεραιότητα πρέπει να είναι η στήριξη του δημόσιου πανεπιστήμιου. Δυστυχώς σήμερα βλέπουμε ένα ιδιότυπο «λόκ άουτ» της Κυβέρνησης στο δημόσιο πανεπιστήμιο.
3. Στην προσπάθεια της να κατεδαφίσει το δημόσιο πανεπιστήμιο, η Κυβέρνηση χρησιμοποίησε ακόμα και το επιχείρημα της χαμηλής κατάταξης των ελληνικών ΑΕΙ σε διεθνείς αξιολογήσεις. Αναφέρει συχνά την κατάταξη του Πανεπιστημίου της Σαγκάης, στην οποία περιλαμβάνονται το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το ΑΠΘ. Το Αθηνών είναι στην 103η θέση στην Ευρώπη και περίπου στη 250η θέση παγκοσμίως (σε 16000 Πανεπιστήμια που αξιολογήθηκαν), ενώ το Θεσσαλονίκης περίπου 100 θέσεις χαμηλότερα αντίστοιχα. Αν και η αξιολόγηση είναι μεταξύ 16,000 πανεπιστημίων σε παγκόσμια κλίμακα, είναι προφανές ότι υπάρχει μεγάλο περιθώριο για βελτίωση. Όμως  λίγοι γνωρίζουν ότι το 30% της βαθμολογίας προκύπτει αν μέλος ή απόφοιτος του Πανεπιστημίου κερδίσει βραβείο Νόμπελ. Ή ότι το 60% προκύπτει ανάλογα με την έρευνα υψηλού επιπέδου που γίνεται. Δυστυχώς στη χώρα μας η έρευνα χρηματοδοτείται με το σταγονόμετρο, άλλωστε η χώρα μας κατατάσσεται τελευταία στην Ευρωπαϊκή Ενωση στη χρηματοδότηση της έρευνας.

Δ. Το Σχέδιο Νόμου
Δ1. Τι υποστηρίζει το ΠΑΣΟΚ
Το ΠΑΣΟΚ υποστηρίζει ότι είναι ευθύνη της Πολιτείας η χρηματοδότηση των Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ). Υποστηρίζει ότι η οργάνωση και η λειτουργία των Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών θα πρέπει να εντάσσεται στην αυτοδιοίκηση των Πανεπιστημίων. Υποστηρίζει την αξιολόγηση των Πανεπιστημίων και των ΤΕΙ για τη λειτουργία των ΠΜΣ, αξιολόγηση που θα βασίζεται όμως σε συγκεκριμένα και διαφανή κριτήρια. Υποστηρίζει την ισότιμη πρόσβαση των νέων στα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών μέσα και από ένα εκτενές πρόγραμμα υποτροφιών ώστε να αποφεύγονται νέες κοινωνικές ανισότητες στην εκπαίδευση. Θεωρεί αναγκαία τη γενναία αύξηση της χρηματοδότησης της πανεπιστημιακής έρευνας αλλά και την εξωστρέφεια των ΑΕΙ της ημεδαπής μέσα από συνεργασίες με έγκριτα πανεπιστημιακά ιδρύματα του εξωτερικού.

Δ2. Ειδικότερες παρατηρήσεις
Πρέπει να επισημανθεί ότι το Σχέδιο Νόμου κατατίθεται στη Βουλή με συνοπτικές διαδικασίες και με χαρακτήρα επείγοντος καθώς η σχετική συζήτηση θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί την ερχόμενη εβδομάδα.
Η βασική πολιτική παρατήρηση είναι ότι το Σχέδιο Νόμου προωθεί την ιδιωτικοποίηση των μεταπτυχιακών σπουδών. Είναι έτσι απολύτως συνεπές με την πολιτική εξαγγελία της Κυβέρνησης για μια παιδεία που θα καθορίζεται από τους κανόνες της αγοράς και θα ανταποκρίνεται απολύτως σε αυτούς. Ειδικότερα: 
1. Το Σχέδιο Νόμου δεν ενισχύει την αυτονομία των ΑΕΙ. Αντίθετα τα διατηρεί εγκλωβισμένα σε ένα παρωχημένο συγκεντρωτισμό του Υπουργείου Παιδείας, αφυδατώνοντας έτσι το δυναμικό τους.
2. Δεν εγγυάται τη συνέχιση της χρηματοδότησης των ΠΜΣ που θα αξιολογηθούν (θετικά), γεγονός που παραπέμπει στην πρόθεση του ΥΠΕΠΘ να περιορίσει δραστικά τις πιστώσεις που διατίθενται για αυτή τη βαθμίδα της ανώτατης εκπαίδευσης στρέφοντας έτσι τα ΑΕΙ στην αναζήτηση άλλων πόρων. Αυτό τεκμηριώνεται από την παράγραφο 4 του Αρθρου 6 στην οποία αναφέρεται ότι «το ΥΠΕΠΘ χρηματοδοτεί κατά προτεραιότητα ΠΜΣ τα οποία εντάσσονται στο πλαίσιο των επιστημονικών τομέων προτεραιότητας που έχουν καθορισθεί με απόφαση του Υπουργού Παιδείας». Το πώς και πότε καθορίζονται οι επιστημονικοί αυτοί τομείς προτεραιότητας είναι άγνωστο, γεγονός που ενισχύει την αδιαφάνεια και προκαλεί εύλογες ανησυχίες για πελατειακές σχέσεις. 
3. Δεν εγγυάται τη χρηματοδότηση νέων ΠΜΣ, ιδιαίτερα δε αυτών που εντάσσονται στην κατηγορία της «βασικής έρευνας» και άρα αδυνατούν να συγκεντρώσουν πόρους από άλλες πηγές. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται – μεταξύ άλλων - και τα ΠΜΣ των ανθρωπιστικών και κοινωνικών σπουδών.
4. Ενισχύει τον κεντρικό ρόλο του ΥΠΕΠΘ στην τελική έγκριση ενός ΠΜΣ έγκριση η οποία βασίζεται σε τρία κριτήρια (Αρθρο 6, παρ. 2, στ, ζ, η). Στα κριτήρια αυτά περιλαμβάνεται ο αριθμός των μεταπτυχιακών φοιτητών (!), τη χρονική διάρκεια λειτουργίας (!), το κόστος της αναγκαίας υλικοτεχνικής υποδομής, κ.ά.
5. Δεν ενισχύεται το πρόγραμμα υποτροφιών για φοιτητές, γεγονός που δημιουργεί κοινωνικές ανισότητες και σε αυτή τη βαθμίδα της εκπαίδευσης. 
6. Αναφέρεται η αξιολόγηση των ΠΜΣ ως προϋπόθεση συνέχισης ή και χρηματοδότησης τους. Το ΠΑΣΟΚ είναι θετικό στην αξιολόγηση. Όμως το σχέδιο νόμου είναι εξαιρετικά ασαφές ως προς τα κριτήρια αξιολόγησης και προκαλεί ως εκ τούτου εύλογες ανησυχίες για την πραγματική σκοπιμότητα της αξιολόγησης.
8. Τίθεται ως προϋπόθεση για την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής η κατοχή Μεταπτυχιακού Τίτλου Ειδίκευσης (Μ.Δ.Ε.). Η προϋπόθεση αυτή δεν συναντάται στη διεθνή πρακτική.
9. Δίνεται η δυνατότητα στα ΤΕΙ να έχουν αυτόνομα ΠΜΣ χωρίς όμως να δεσμεύεται το ΥΠΕΠΘ για την αύξηση της χρηματοδότησης τους, για την ενίσχυση του ανθρωπίνου δυναμικού, για τη βελτίωση των υλικοτεχνικών υποδομών, κ.α. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την τελική αδυναμία των ΤΕΙ να ανταποκριθούν στις πιεστικές ανάγκες ενός ΠΜΣ.
10. Δίνεται η δυνατότητα σε ΑΕΙ της ημεδαπής να συνεργάζονται με αναγνωρισμένα ομοταγή ιδρύματα της αλλοδαπής για τη λειτουργία κοινών ΠΜΣ. Η διάταξη αυτή ενισχύει μεν την εξωστρέφεια των ΑΕΙ της ημεδαπής, πλην όμως μπορεί να οδηγήσει στην είσοδο ιδιωτικών πανεπιστημίων στην ανώτατη εκπαίδευση της χώρας όπως άλλωστε είναι οι προθέσεις της Κυβέρνησης. Υπό αυτό το πρίσμα θα πρέπει ο παρεχόμενος τίτλος σπουδών να είναι είτε από το ΑΕΙ της ημεδαπής ή να είναι ενιαίος. Σημειώνεται ότι το σχέδιο νόμου δίνει τη δυνατότητα ο τίτλος σπουδών να χορηγείται χωριστά από κάθε Ιδρυμα.
11. Υποβαθμίζεται η πανεπιστημιακή έρευνα παρά τις περί αντιθέτου δεσμεύσεις του ΥΠΕΠΘ κατά τη συζήτηση του σχεδίου νόμου για την έρευνα. Δεν υπάρχει καμία δέσμευση για αύξηση της χρηματοδότησης για την πανεπιστημιακή έρευνα.
12. Προβλέπεται η δημιουργία Ερευνητικών Πανεπιστημιακών Ινστιτούτων – ΕΠΙ μέσα στα Πανεπιστήμια. Τα ΕΠΙ εξαιρούνται του δημόσιου τομέα και λειτουργούν με τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας. Ουσιαστικά δεν υπάγονται στην κείμενη εθνική νομοθεσία σε ότι αφορά στις αναθέσεις έργων, μελετών, υπηρεσιών και προμηθειών και λειτουργούν ως θύλακες ιδιωτικής επιχειρηματικότητας. Με τα ΕΠΙ προτάσσονται κάθετες δομές μέσα στο σύστημα των ΑΕΙ, αντί να ενισχύεται οριζόντια η έρευνα στα ΑΕΙ μέσα από εργαστήρια που θα υποστηρίζονται ως προς τη λειτουργία τους από τον Ειδικό Λογαριασμό Κονδυλίων Ερευνας και θα συνδέουν διαφορετικές ειδικότητες, ενισχύοντας έτσι τις συνέργειες και αξιοποιώντας αποτελεσματικότερα τις εργαστηριακές υποδομές.

Με βάση τα παραπάνω το ΠΑΣΟΚ καταψηφίζει το Σχέδιο Νόμου.