ΠΑΣΟΚ
Ανακοίνωση Τύπου, 10 Ιουλίου 2009

ΟΜΙΛΙΑ
ΓΙΩΡΓΟΥ Α. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ
ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΠΑΣΟΚ
ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ KAI ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ

Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί φίλοι, πρώτα απ’ όλα, ζητώ συγγνώμη για την καθυστέρηση. Ελπίζω ότι εσείς, στην όμορφη Κέρκυρα, θα έχετε, ακόμη και με αυτήν την καθυστέρηση, την ευκαιρία να απολαύστε αυτόν τον τόπο, καθώς και τη θερμή φιλοξενία που προσφέρει. Είναι τιμή για μένα να είμαι ξανά εδώ μαζί σας και χαίρομαι που διαλέξατε και πάλι την Ελλάδα, ως τόπο συνάντησης για την διεξαγωγή των συζητήσεών σας.

Είναι, επίσης, τιμή για μένα που σας μιλώ, καθώς δεν είμαι εκπαιδευτικός. Ασχολούμαι με την πολιτική. Το να μιλήσω, επομένως για την εκπαίδευση και την τεχνολογία, σε ανθρώπους που είναι ειδικοί σε αυτές, είναι ένα δύσκολο εγχείρημα.

Νομίζω, όμως, ότι μπορούν να γίνουν ορισμένοι παραλληλισμοί, και θα ήθελα να ξεκινήσω την ομιλία μου λέγοντας ότι, πρόσφατα, ενώ ερευνούσα το Διαδίκτυο, ανακάλυψα τυχαία ορισμένα βιβλία που είχα διαβάσει όταν ήμουν νέος, και τα οποία μου θύμισαν σημαντικές αντιπαραθέσεις και συζητήσεις σχετικά με τον σκοπό της εκπαίδευσης τότε, ή ακόμη και σήμερα. Και παρά το γεγονός ότι έχουν γραφτεί εδώ και πολλά χρόνια, ωστόσο είναι, ακόμη επίκαιρα.

Και νομίζω ότι αυτός ο διαχωρισμός σε αντίθετες ομάδες προκλήσεων, αντιφάσεων, επιλογών, τον οποίο διαπιστώνουμε, τόσο στην εκπαίδευση, όσο και στην πολιτική, είναι εν πολλοίς παρόμοιος.

Βρήκα ένα βιβλίο του Paulo Freire το οποίο πραγματευόταν την παιδαγωγική των καταπιεσμένων.  Υποστήριξε, όπως και ο Ivan Illich στη συνέχεια, ότι η εκπαίδευση έχει ως σκοπό είτε να καταπιέζει, είτε να απελευθερώνει. Και βέβαια, και ο John Dewey ασχολήθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό με τη Δημοκρατία και την εκπαίδευση.

Σε ό,τι αφορά την πολιτική, πιστεύω ότι μπορούμε να έχουμε μια πολιτική που απελευθερώνει, που ενδυναμώνει, που ισχυροποιεί τις ικανότητες των πολιτών μας, ή μια πολιτική που υποτιμά, αποδυναμώνει και περιθωριοποιεί τους πολίτες μας.

Εάν πάρουμε τον Πρόεδρο Ομπάμα ως παράδειγμα, μπορεί να θεωρηθεί από πολλούς ως σωτήρας, και ίσως να έχει τη δυνατότητα να βοηθήσει στη διάσωση του κόσμου με πολλούς τρόπους. Αλλά στην πράξη, ο Πρόεδρος Ομπάμα όταν, παραδείγματος χάριν, πρέπει να χειριστεί το νομοσχέδιο για την υγεία, το οποίο θέλει να ψηφιστεί για να ενοποιήσει την παροχή υγειονομικής περίθαλψης στις Ηνωμένες Πολιτείες, θα πρέπει να λειτουργήσει περισσότερο ως εκπαιδευτικός, για να ενισχύσει τους πολίτες, για να κινητοποιήσει τον κόσμο και να τον βοηθήσει να αντιληφθεί  ποιες είναι οι αλλαγές και ποιες είναι οι υποχρεώσεις που συνεπάγονται οι νέες αυτές αλλαγές.

Έτσι, λοιπόν, βλέπω ότι έχουμε επιλογές να κάνουμε στην πολιτική μας και στα εκπαιδευτικά μας συστήματα, που είναι ουσιώδους σημασίας για την κοινωνία τού σήμερα και του αύριο. Και σε ό,τι αφορά τον σκοπό της εκπαίδευσης, νομίζω ότι βρίσκεται στο κέντρο των περισσοτέρων από τις συζητήσεις που πρέπει να κάνουμε για τις κοινωνίες μας. Διότι η εκπαίδευση αντικατοπτρίζει με πολλούς τρόπους αυτό που θέλουμε να δούμε στις κοινωνίες μας, στις μελλοντικές γενιές, στις σχέσεις που δημιουργούμε μεταξύ των ανθρώπων, με τους ανθρώπους, στις σχέσεις εξουσίας, στις δεξιότητες που παρέχουμε ή που δεν παρέχουμε, για να βοηθήσουμε ή να μη βοηθήσουμε τις κοινωνίες μας.

Και παρόλο που ο Τσάρλι Τσάπλιν απέχει από εμάς χρονικά, στους Σύγχρονους Καιρούς, τους δικούς του Σύγχρονους Καιρούς, και με πολύ όμορφο τρόπο περιέγραψε το μοντέλο του Φορντ για την βιομηχανική κοινωνία. Και εξακολουθώ να πιστεύω ότι, τα εκπαιδευτικά μας συστήματα αντανακλούν, σε μεγάλο βαθμό, αυτόν τον τύπο παραγωγικής διαδικασίας, μια βιομηχανική κοινωνία, ενώ στην πραγματικότητα έχουμε κινηθεί προς μια πολύ διαφορετικού τύπου κοινωνία.

Στην Ελλάδα, συγκεκριμένα, έχουμε ακόμη ένα εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο είναι ιεραρχημένο, σε μεγάλο βαθμό, ένα πολύ συγκεντρωτικό σύστημα, το  οποίο αποτελεί μέρος της αναγκαιότητας ενός παρελθόντος κατεστημένου να ελέγξει τη ζωντάνια, την δύναμη και την επιθυμία μιας νεώτερης γενιάς για αλλαγή,  αλλά κάλυπτε, επίσης, τις ανάγκες μιας βιομηχανικής κοινωνίας, παρόλο που η Ελλάδα δεν είναι μια έντονα βιομηχανική κοινωνία. Και επομένως, πολλοί από εκείνους που αποφοιτούν από τα πανεπιστήμια και τα σχολεία απασχολούνται στις ΗΠΑ.

Αυτό το είδος, όμως, του σχολείου απέχει πολύ από την ελληνική πραγματικότητα, και γίνεται ξένο προς την καθημερινή εμπειρία, την καθημερινότητα που βιώνουν οι πολίτες και οι νέοι μας, κάτι που σημαίνει ότι καταλήγουν να πλήττουν.

Έχουν ένα πολύ μεγάλο μέρος της μάθησης με αποστήθιση, πράγμα που σήμερα εμένα μου φαίνεται κάτι σαν στρατόπεδο συγκέντρωσης, όπου οι άνθρωποι το μόνο που κάνουν είναι να σπάνε πέτρες, υποσκάπτοντας την έννοια μιας ευρύτερης νομιμότητας του εκπαιδευτικού μας συστήματος και την έννοια του σκοπού, του γιατί είναι εκεί, γιατί βρίσκονται στο σχολείο. Και δεν είναι, νομίζω, τυχαίο περιστατικό ότι, μόλις λίγους μήνες πριν, βιώσαμε μεγάλη βία στην Αθήνα και την Ελλάδα, από μια πολύ καταπιεσμένη νέα γενιά.

Πώς, λοιπόν, δημιουργούμε ένα σχολείο, το οποίο θα είναι σε θέση να ανταποκριθεί σε αυτές τις νέες πραγματικότητες που αντιμετωπίζουμε; Και είναι η τεχνολογία εργαλείο; Και τι μπορεί να κάνει για να διευκολύνει αυτές τις αλλαγές, ή, εάν θέλετε, να γίνει ακόμη και η αιτία για πολλές από τις αλλαγές του εκπαιδευτικού μας συστήματος;

Θα ξεκινήσω, λοιπόν, λέγοντας ότι η τεχνολογία δεν είναι, προφανώς, ουδέτερη. Θυμάμαι ότι, στη διάρκεια μιας διάλεξης, όταν ήμουν φοιτητής στο LSE (London School of Economics), το οποίο άνοιγε πνευματικούς ορίζοντες, κάποιος από το BBC είπε ότι η τηλεόραση δεν είχε ποτέ ως στόχο να γίνει μια εκπομπή μονής κατεύθυνσης, αλλά αποφασίσαμε, ή κάποιος αποφάσισε κάποια στιγμή, ότι θα την κάναμε έναν μονοσήμαντο τύπο τεχνολογίας, όπου θα υπήρχε ένας παθητικός ακροατής και θεατής στη μια πλευρά, και κάποιος που πραγματικά θα δημιουργούσε το περιεχόμενο και θα το εξέπεμπε στη άλλη πλευρά. Υπήρχε, επομένως, ένα μονοπώλιο, από το κανάλι εκπομπής, σχετικά με όσα ακούγατε και βλέπατε. Μια πολύ ιδιαίτερη σχέση εξουσίας, η οποία κρατούσε ένα μεγάλο φάσμα ανθρώπων σε μία κατάσταση παθητικότητας σε αυτόν τον νέο κόσμο επικοινωνιών.

Και επρόκειτο για μια συνειδητή απόφαση. Δεν ήταν κάτι που η τεχνολογία η ίδια είχε απλά αποφασίσει για τεχνικούς λόγους.

Έτσι και το Διαδίκτυο δεν είναι, ούτε ουδέτερο φόρουμ, ούτε ουδέτερος χώρος, είναι ένας ιστός, αλλά μπορεί να γίνει και ο ιστός μιας αράχνης, με τον Big Brother ή και με πολλούς Big Brothers που μας παρακολουθούν.

Αυτά, είναι σημαντικά ζητήματα, λοιπόν, αλλά υπάρχουν και τεχνολογίες τις οποίες καθιστούμε ουδέτερες, και μία εξ αυτών είναι οι υπολογιστές στα σχολεία. Και το βλέπω αυτό σε μεγάλο βαθμό στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, όπου έχουμε, δυστυχώς, πολύ λίγους υπολογιστές, αναλογικά,  σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Έχουμε υπολογιστές στα σχολεία μας, αλλά οι υπολογιστές βρίσκονται, συνήθως, σε ένα ειδικό δωμάτιο , ένα χωριστό δωμάτιο, σαν να ήταν κάτι ξένο, το οποίο δεν έχει καμία σχέση με το υπόλοιπο σχολείο. Σχεδόν σαν να ήταν ένα ειδικό, εξωγήινο αντικείμενο, με κάποια εγγενή αξία, την οποία πρέπει να αναλύσουμε.
Αλλά ξεχνάμε ότι αυτό θα έπρεπε να είναι στην πραγματικότητα ένα εργαλείο καθημερινής δουλειάς. Είναι σαν να πάρουμε το κινητό μας τηλέφωνο και να το τοποθετήσουμε σε ένα βάθρο και να το αναλύουμε, αντί να το χρησιμοποιούμε για την καθημερινή μας εργασία.

Ποιες είναι, λοιπόν, οι δυνατότητες και ποιες είναι οι προκλήσεις που απορρέουν από τη χρήση των νέων τεχνολογιών; Και θα αναφέρω δέκα σύντομα σημεία, ως στρογγυλό αριθμό, εάν θέλετε, για τον τρόπο με τον οποίο βλέπω τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε. Θα ήθελα να τις επισημάνω και σε εσάς, χωρίς να προσπαθώ να σας δώσω όλες τις απαντήσεις, αλλά ελπίζοντας ότι θα είστε εσείς εκείνοι που θα βοηθήσετε εμάς, τους πολιτικούς, σε αυτή την εκπαιδευτική διαδικασία, σε έναν πολύ περίπλοκο κόσμο για να βρούμε ποιες είναι οι νέες απαντήσεις  που έχουμε  αντιμετωπίζοντας αυτές τις πολύ σημαντικές τεχνολογικές εξελίξεις.

Πρώτα απ’ όλα, το πρώτο σημείο είναι ότι δημιουργούμε έναν κοινό πλούτο. Μπόρεσα να δείξω ένα ηλεκτρονικό βιβλίο, το οποίο αγόρασα από το Διαδίκτυο, στη Βουλή των Ελλήνων, μόλις πριν από λίγους μήνες, όχι για να τους δείξω πόσο ενδιαφέρον εργαλείο ήταν, αλλά ότι μέσω αυτού του βιβλίου μπορεί κανείς να έχει πρόσβαση, και ακόμη μεγαλύτερη πρόσβαση στο μέλλον στην παγκόσμια γνώση. Και μίλησα στον Νίκολας Νεγρεπόντη για αυτά τα ηλεκτρονικά βιβλία και απάντησε ότι, ναι, μπορούμε να τα παράγουμε. Η τιμή τους θα είναι χαμηλότερη από τα 100 δολάρια που κοστίζει ο φορητός υπολογιστής. Θα κοστίζει το καθένα περίπου 50-60 δολάρια, και βέβαια, καθώς θα παράγεται μαζικά, θα κοστίζει ακόμη λιγότερο.

Εμείς θα δημιουργούμε, και ήδη το κάνουμε, μια εικονική βιβλιοθήκη των δημιουργημάτων του ανθρώπου, των δημιουργιών της ανθρωπότητας ανά τους αιώνες, κατανόησης της ανθρωπότητας, των γλωσσών, των ανακαλύψεων, της μουσικής, του θεάτρου,  της ζωγραφικής, των εφευρέσεων, των μυθιστορημάτων, της ιστορίας του παρελθόντος, αλλά και της υπό εξέλιξης παραγωγής, κάθε μέρα, καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας.   Και μπορείτε να το διαπιστώσετε αυτό, μπαίνοντας στον κόσμο του podcasting για να βρείτε ομιλίες οι οποίες πραγματοποιήθηκαν μόλις πριν από μερικές ημέρες, ή οι οποίες μεταδίδονται ακόμη και ζωντανά.

Έτσι, καθώς είμαι ο Πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς και λαμβάνοντας υπ’ όψη τη σημασία όλων των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, κινούμαστε προς μία εποχή, όπου θα υπάρχουν ανεξάντλητοι πόροι, ανανεώσιμοι πόροι, ανανεώσιμη ενέργεια, εάν θέλετε, πόροι οι οποίοι θα είναι, επίσης προσβάσιμοι, ή μπορούμε να τους κάνουμε προσβάσιμους σε όλους. Θα είναι δωρεάν για όλους, και υπό πολλές έννοιες μία εικονική ιδιοκτησία όλων.

Και πρόκειται για εκπληκτικούς πόρους. Πώς τους χρησιμοποιούμε, επομένως; Πώς ο εκπαιδευτικός θα επαναπροσδιορίσει την όλη διαδικασία και τη σχέση με τη γνώση και τους φοιτητές, εξαιτίας αυτού του νέου, εκπληκτικού πλούτου και της κοινής ιδιοκτησίας, την οποία έχουμε εμείς, ως ανθρώπινο είδος;

Το δεύτερο σημείο που θα ήθελα να θίξω είναι ένα σημείο, το οποίο ίσως έχετε ακούσει να αναφέρεται συχνά. Σε αυτή τη θάλασσα, σε αυτό τον ωκεανό πληροφοριών, θα υπάρξουν νέες προκλήσεις και νέες δεξιότητες που θα χρειαστεί να αναπτυχθούν, όπως η ικανότητα εντοπισμού των σχετικών γνώσεων. Πώς εντοπίζετε τις σχετικές γνώσεις σε αυτήν την τεράστια, άπειρη εικονική βιβλιοθήκη;

Μετά, βεβαίως, φθάνουμε στο ζήτημα των μηχανών αναζήτησης, και την εγγενή τους μεροληψία, την ενδεχόμενη μεροληψία κατά την αναζήτηση αυτής της γνώσης.

Το τρίτο σημείο αφορά στην ικανότητα επαλήθευσης της εγκυρότητας, της νομιμότητας, εάν θέλετε, της ακεραιότητας της πληροφορίας που λαμβάνουμε.

Το τέταρτο σημείο: Η ικανότητα κριτικής αξιολόγησης των πληροφοριών που λαμβάνει κανείς, ανακαλύπτοντάς τις μέσα στον ωκεανό των κατασκευασμένων ειδήσεων σε αυτόν τον ψηφιακό κόσμο. Πόσο σημαντικές, για το σκοπό που έχει κάποιος κατά νου, είναι αυτές οι πληροφορίες που λαμβάνει;

Ένα πέμπτο σημαντικό σημείο είναι η ικανότητα συνδυασμού αυτών των πληροφοριών, σύνθεσης αυτών των πληροφοριών, μέσα από διαφορετικούς επιστημονικούς κλάδους, σε διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα, συνδυάζοντας διαφορετικές περιοχές της γνώσης, από τη βιολογία μέχρι την ηθική, από τα οικονομικά μέχρι τη μηχανολογία. Και αυτή πρόκειται να είναι μία πολύ σημαντική ικανότητα, που βλέπουμε όλο και περισσότερο.

Ένα έκτο σημείο είναι η ικανότητα πραγματικής αξιοποίησης αυτών των πληροφοριών και γνώσεων, τόσο στα καθημερινά ακαδημαϊκά και σχολικά καθήκοντα, αλλά ακόμη περισσότερο στην καθημερινή ζωή, δεξιότητα την οποία πιστεύω ότι χρειάζεται να αναπτύξουμε.

Το έβδομο σημείο. Καθώς τα σχολεία μεταβάλλονται, θα γίνονται, ή θα έπρεπε να γίνονται, κέντρα καθημερινής καινοτομίας, ικανότητας να χρησιμοποιούνται αυτές οι πληροφορίες για τη δημιουργία νέων προϊόντων. Δεν πρόκειται απλώς για παθητική μάθηση. Δεν πρόκειται ούτε καν για μία μαθησιακή πράξη. Πρόκειται για δημιουργία, για δημιουργία νέων γνώσεων, νέων προϊόντων, και όχι απλώς για την αγορά, αλλά για κοινωνικά εργαλεία, προσωπικά εργαλεία, εργαλεία επικοινωνίας. Πρόκειται για παιχνίδια, παιχνίδια για διασκέδαση, παιχνίδια για μάθηση, παιχνίδια για αλλαγές, παιχνίδια για προσομοίωση της πολιτικής.

Το όγδοο σημείο αφορά το γεγονός ότι αυτές οι νέες δυνατότητες θα έχουν σίγουρα τεράστιο αντίκτυπο στον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνουμε τα αναλυτικά προγράμματα στα σχολεία μας. Τα αναλυτικά προγράμματα μπορούν να απευθύνονται και να προσαρμόζονται στις προσωπικές ανάγκες, τα προσωπικά ταλέντα, τις προσωπικές δυνατότητες ή τα προσωπικά μειονεκτήματα, έτσι ώστε η μάθηση να γίνεται πιο προσβάσιμη και πιο αποτελεσματική.

Επίσης, -και αυτό είναι το ένατο σημείο- η ικανότητα της μάθησης σε συλλογικό επίπεδο, η οποία κατά τη γνώμη μου είναι μία πάρα πολύ σημαντική και νέα αναγκαιότητα σε αυτόν τον κυβερνοκόσμο του Διαδικτύου. Δεν είναι μόνον εξατομίκευση της μάθησης, αλλά και  εξασφάλιση νέων δυνατοτήτων, όσον αφορά τρόπους συλλογικής συνεργασίας. Και αυτό είναι κάτι που βλέπουμε όλο και συχνότερα, με τα κοινωνικά δίκτυα, με τις ιδέες των Βικιπαιδειών ή της Δεύτερης Ζωής, όπου μας δίνεται η ευκαιρία να γίνουμε, μαζί με άλλους, δημιουργοί ή καινοτόμοι σχεδιαστές, ή προγραμματιστές για την από κοινού αναζήτηση λύσεων σε κοινά προβλήματα.

Και λύσεις, όχι μόνον για προϊόντα ή για βιβλία, διδακτικά εγχειρίδια ή εκπαιδευτικά βοηθήματα, αλλά επίσης – και εδώ νομίζω ότι πρόκειται για ένα σημαντικό, νέο ρόλο για τα σχολεία μας – να φέρουμε εντός των σχολείων μας τα κοινωνικά εκείνα προβλήματα, τα οποία συνήθως προσπαθούμε να αφήσουμε εκτός των τειχών του σχολείου, Πιστεύοντας κατά κάποιον τρόπο ότι μπορούμε  να διατηρούμε τα σχολεία μας κάπως «εμβολιασμένα» από τον έξω κόσμο.

Γιατί όμως να μην το αντιστρέψουμε αυτό και να πούμε ότι θα χρησιμοποιήσουμε αυτή την τεχνολογία, για να βάλουμε αυτά τα κοινωνικά προβλήματα εντός του σχολείου. Θα μπορούσαν να είναι ζητήματα, από τον ρατσισμό έως τις κλιματικές αλλαγές, μέχρι την αντιμετώπιση των ανισοτήτων. Ή πιο απλά ζητήματα, αλλά προφανώς με ιδιαίτερη πολιτική βαρύτητα: Πώς ανακυκλώνουμε τα προϊόντα μας στις γειτονιές μας; Πώς σχεδιάζουμε για την πόλη μας; Πώς κάνουμε τις γειτονιές μας πιο ανθρώπινες; Πώς βοηθάμε τους ηλικιωμένους ή τους ανάπηρους;

Ζητήματα, στα οποία θα μπορούσαμε ουσιαστικά να χρησιμοποιήσουμε τα σχολεία, ώστε να καταστούν κέντρα κοινωνικών καινοτομιών, κοινωνικών αλλαγών και λύσεων για τις κοινωνίες μας και κατά συνέπεια, εκπαίδευσης της νεολαίας μας και των μαθητών μας, για να γίνουν πραγματικοί πολίτες σε μία δημοκρατική κοινωνία.

Και με αυτό, έρχομαι στο τελευταίο σημείο, το οποίο είναι και το μήνυμα που θα ήθελα να σας μεταφέρω. Είναι ότι η τεχνολογία, στην πραγματικότητα, έχει την εκπληκτική ικανότητα να παρέχει δυνατότητες, να καθιστά ικανές τις κοινωνίες μας. Και οι τεχνολογίες μπορούν να καταστούν κύρια δύναμη για δημοκρατική επανάσταση, θα έλεγα, δημιουργώντας τεράστιες δυνατότητες και βοηθώντας τους πολίτες μας που, αν και βλέπουν ότι έχουμε τόσα πολλά διαθέσιμα μέσα σήμερα σε όλο τον κόσμο - και το λέω αυτό και πάλι ως Πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς ταξιδεύοντας σε όλο τον κόσμο – αν και βλέπουν ότι η ανθρωπότητα έχει καταπληκτικές δυνατότητες,  χρήματα, εμπειρία, γνώσεις, τεχνολογίες και όμως, σήμερα, οι άνθρωποι αισθάνονται ορισμένες φορές πιο ανίσχυροι από ποτέ.

Πώς λοιπόν τους βοηθούμε αυτούς στην πράξη; Πώς τους ενδυναμώνουμε; Πώς καθιστούμε ικανούς τους συμπολίτες μας, ώστε να αποκτήσουν ένα αίσθημα συνειδητού πολίτη, αλλά και ένα αίσθημα συνυπευθυνότητας για το πώς κυβερνούμε τον κόσμο μας;

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο  πιστεύω ότι τα σχολεία θα μπορούσαν να αναδειχθούν σε κέντρο δημιουργίας και ανάπτυξης, αν θέλετε, του ηθικού ιστού των κοινωνιών μας, ο οποίος απαιτείται για τις αποφάσεις που πρέπει να λαμβάνουμε, όσον αφορά το πώς θα αξιοποιήσουμε τις νέες αυτές δυνάμεις.

Και αυτές οι νέες δυνάμεις μάς επηρεάζουν, για καλό ή για κακό, είτε αυτό προέρχεται από τις κλιματικές αλλαγές, είτε αφορά τις προσωπικές μας σχέσεις, είτε σχετίζεται με τις σχέσεις εξουσίας στην κοινωνία μας. Τα σχολεία πρέπει να είναι σε θέση να μας βοηθήσουν να αξιολογήσουμε τι είναι σωστό και τι είναι λάθος. Δεν θα το επιβάλλουμε αυτό, αλλά τα ίδια πρέπει να γίνουν εργαστήρια διαλόγου, μέσα από βαθιές συζητήσεις για το τι κάνουμε με τις κοινωνίες μας.

Πρόκειται επομένως για ένα οξύμωρο, για μία αντίφαση. Κάτι το οποίο μοιάζει ουδέτερο, η τεχνολογία, κάτι το οποίο μοιάζει σαν να μην έχει καμία σχέση με την πολιτική, στο τέλος, λόγω της δύναμης που μας δίνει ως ανθρώπινα όντα και ως κοινωνία, μας βάζει σε μία θέση, όπου πρέπει να λάβουμε πολύ σημαντικές πολιτικές αποφάσεις, πολύ σημαντικές ηθικές αποφάσεις, όσον αφορά το πώς χρησιμοποιούμε αυτή τη δύναμη.

Θα σας δώσω ένα παράδειγμα, το οποίο μάλιστα αφορά πραγματικό περιστατικό. Τι θα γίνει αν δημιουργήσουμε παιχνίδια, για παράδειγμα, καινοτομίες με ειδικά παιχνίδια, όπου ο σκοπός θα είναι να εξαφανιστεί, με εικονικό τρόπο, ένας ολόκληρος πληθυσμός; Ή τι θα γίνει αν, όπως πληροφορήθηκα μόλις πριν από λίγες ημέρες όταν ήμουν στο Μαυροβούνιο - όχι πολύ μακριά, όταν είχαμε το Συμβούλιό μας της Σοσιαλιστικής Διεθνούς - από γυναίκες της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, έχουμε  ένα παιχνίδι, που φτιάχτηκε πρόσφατα στην Ιαπωνία και το οποίο καταδίκασαν, σκοπός του οποίου είναι η προσομοίωση του βιασμού μιας γυναίκας;  Αυτό προφανώς είναι εύκολα καταδικαστέο.

Αλλά αυτά είναι ερωτήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Πώς χρησιμοποιούμε αυτές τις τεχνολογίες;

Αν λοιπόν υπάρχει ένα ηθικό δίδαγμα σε αυτήν την ιστορία, στη σημερινή μου ιστορία, αφορά στο αν, όταν ανακαλύπτουμε ένα μήλο, όπως ο Αδάμ με βάση την Αγία Γραφή, ή όταν φέρνουμε δύναμη στην κοινωνία, τη δύναμη της φωτιάς, όπως ο Προμηθέας, ή όταν ανακαλύπτουμε την ισχύ του ατόμου, όπως ο Αϊνστάιν, ή όταν κάποιος 23χρονος ανακαλύπτει τη δύναμη του Facebook ή του YouTube ή του Google, πρέπει να μαθαίνουμε, ως ανθρωπότητα, πώς να μοιραζόμαστε αυτή τη δύναμη, πώς να χρησιμοποιούμε αυτή τη δύναμη, πώς να παρέχουμε δυνατότητες στην κοινωνία μας ουσιαστικά, έτσι ώστε, με δημοκρατικό τρόπο, να μπορούμε να διαχειριζόμαστε αυτές τις νέες δυνάμεις και ευκαιρίες, προς όφελος του κοινού καλού, προς όφελος του κάθε πολίτη και όλων των πολιτών, προς όφελος του περιβάλλοντός μας, προς όφελος του βιώσιμου και ανθρωπιστικού κόσμου.

Και αυτό είναι το πολιτικό και ηθικό πρόσταγμα, αν θέλετε Ένα πρόσταγμα, το οποίο με την ευρύτερη έννοια απευθύνεται σε όλους μας, αλλά επίσης απευθύνεται και σε εσάς, τους παιδαγωγούς Διότι υπάρχει καλύτερο μέρος να συζητούμε και να ορίζουμε αυτά τα ζητήματα, από τα σχολεία του παρόντος και του μέλλοντος;

Σας εύχομαι ό,τι καλύτερο και προσβλέπω στην επιτυχία του Συνεδρίου σας.

Σας ευχαριστώ πολύ.