Αθήνα 5.5.2011, 13:32

Ημερίδα με θέμα: «Η αντιμετώπιση των απωλειών στη ζωή των παιδιών» θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη 10 Μαΐου 2011 και ώρα 17:30, στον Πύργο της Παιδαγωγικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, που διοργανώνεται από το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης (ΠΤΔΕ) της Παιδαγωγικής Σχολής του ΑΠΘ και τα Γραφεία Αγωγής Υγείας της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατ. και Δυτικής Θεσσαλονίκης.

Στο Α’ μέρος της Ημερίδας, με τίτλο «Αντιμετωπίζοντας το πένθος και την απώλεια στο σχολείο» τα θέματα που θα βρεθούν στο επίκεντρο είναι, μεταξύ άλλων:
- Η κατανόηση της έννοιας του θανάτου από τα παιδιά και η συμβουλευτική προσέγγιση του παιδιού που πενθεί στο πλαίσιο του σχολείου.
- Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στη διαχείριση πένθους των παιδιών στο σχολικό πλαίσιο και παρουσίαση του εκπαιδευτικού υλικού: "Οι Απώλειες στη ζωή του Παιδιού" (το εγκεκριμένο από το υπουργείο Παδείας εκπαιδευτικό υλικό θα διανεμηθεί).

Στο Β’ μέρος της Ημερίδας, με τίτλο: «Η δική μας ζωή από την αρχή - Ζώντας ως μονογονεϊκή οικογένεια μετά από θάνατο» στο επίκεντρο θα βρεθούν οι μονογονεϊκές οικογένειες που προκύπτουν λόγω χηρείας. Οι εμπειρίες των χήρων γονέων κατά τη μετάβασή τους σε μια νέα οικογενειακή μορφή, οι δυσκολίες της καθημερινής τους ζωής, οι σχέσεις τους με τα παιδιά τους αλλά και η επίδραση του θανάτου του ενός γονέα τους στην εκπαιδευτική τους επιτυχία είναι μερικά από τα θέματα που θα αναδειχθούν και θα συζητηθούν μέσα από ερευνητικά δεδομένα. Στη συζήτηση αυτή συμμετέχουν και δύο μόνοι γονείς, που μοιράζονται με τους συμμετέχοντες τα βιώματά τους και τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν. Επίσης, αναφέρουν πως οδηγήθηκαν στη δημιουργία Συλλόγων, πραγματοποίησαν το Πανελλήνιο Συνέδριο Μονογονεϊκών Οικογενειών και ίδρυσαν το Κέντρο Στήριξης Μονογονεϊκών Οικογενειών στο νομό Έβρου.

Σχετικά με την ημερίδα, η Δήμητρα Κογκίδου, Κοσμητόρισσα της Παιδαγωγικής Σχολής δηλώνει: «Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε εκπαιδευτικούς που να είναι σωστά καταρτισμένοι ώστε να χειρισθούν θέματα απώλειας στη ζωή των παιδιών και να τα στηρίξουν αποτελεσματικά σε αυτές τις δύσκολες περιόδους. Εξίσου σημαντικό είναι, όμως, να μπορούν να χειριστούν τη ρευστή πραγματικότητα των εξελισσόμενων οικογενειακών δομών και την οικογενειακή ποικιλομορφία στην οποία ζει ένα αυξανόμενο ποσοστό μαθητών και μαθητριών. Σωστά ενημερωμένοι εκπαιδευτικοί μπορούν να σταθούν δίπλα στα παιδιά όταν βιώνουν δυσκολίες, ιδιαίτερα από τη μετάβαση από μια μορφή οικογενειακής οργάνωσης σε άλλη ή από το θάνατο ενός γονιού». Τονίζει, επίσης, ότι «είναι χρήσιμο για τα παιδιά να εξοικειωθούν με την απώλεια μέσα από το αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου και το παιδαγωγικό υλικό, καθώς και να αναγνωρίζουν στο παιδαγωγικό υλικό τα βιώματά τους από τη ζωή στις οικογένειές τους».

* Επισυνάπτονται οι περιλήψεις των εισηγήσεων.

Περιλήψεις ημερίδας

Α’ Μέρος: Αντιμετωπίζοντας το πένθος και την απώλεια στο σχολείο
Συντονισμός: Ζαΐρα Παπαληγούρα,  Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τμήμα Ψυχολογίας, ΑΠΘ

• Ζαϊρα Παπαληγούρα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τμήμα Ψυχολογίας, ΑΠΘ
Κατανόηση της έννοιας του θανάτου από τα παιδιά
Η κατανόηση της έννοιας του θανάτου επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι διαχειρίζονται μια απώλεια.  Τόσο η κατανόηση της έννοιας του θανάτου όσο και ο τρόπος προσαρμογής σε αυτήν διαφοροποιούνται με την ηλικία. Η συστηματική μελέτη της κατανόησης της έννοιας του θανάτου από τα παιδιά άρχισε τη δεκαετία του 1930 ωστόσο, η έρευνα άνθισε στη δεκαετία του 1970. Σήμερα αναγνωρίζεται ότι η έννοια του θανάτου δεν είναι μονοδιάστατη αλλά αποτελείται από κάποιες σχετικά διαχωρισμένες υπό έννοιες. Οι έννοιες αυτές αφορούν την οικουμενικότητα, τη μη αναστρεψιμότητα, το αναπόφευκτο και το απρόβλεπτο. Τα μικρότερα παιδιά δεν αντιλαμβάνονται την καθολικότητα του θανάτου και θεωρούν ότι μπορούν να υπάρξουν εξαιρέσεις. Επίσης, δεν κατανοούν ότι ο θάνατος δεν είναι αναστρέψιμος και αποδίδουν ζωή στους νεκρούς. Ωστόσο, η μη ενήλικη κατανόηση της έννοιας του θανάτου δεν σημαίνει ότι τα μικρά παιδιά δεν υποφέρουν όταν έρχονται αντιμέτωπα με μια απώλεια ενός σημαντικού για εκείνους ανθρώπου.

• Τάνια Αναγνωστοπούλου, Ph. D., Πρόεδρος Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας
Συμβουλευτική προσέγγιση του παιδιού που πενθεί στο πλαίσιο του σχολείου
Συχνά οι εκπαιδευτικοί διστάζουν να αναφερθούν σε θέματα απώλειας που αντιμετωπίζει ένα παιδί στην τάξη τους, από τον φόβο μήπως το πληγώσουν ή το αναστατώσουν περισσότερο. Συχνά, επίσης, ένα παιδί φαίνεται να μην έχει τραυματιστεί από το συμβάν συνεχίζοντας τη ζωή του όπως και πριν. Αυτό εφησυχάζει τόσο τους εκπαιδευτικούς όσο και την οικογένεια του παιδιού που πιστεύουν ότι “ είναι μικρό και  θα ξεχάσει”. Η πραγματικότητα, όμως, είναι τελείως διαφορετική. Η κλινική εμπειρία δείχνει ότι αυτό το παιδί, σαν ενήλικας πια, θα αντιμετωπίσει πολλά προβλήματα με άγχος, κατάθλιψη και άλλες καταστάσεις της ζωής.. Όταν πλέον θα αναζητήσει βοήθεια, θα χρειαστούν πολλά χρόνια δουλειάς και μεγάλη προσπάθεια για να βρει την συναισθηματική ισορροπία που χρειάζεται.
Όμως, θα ήταν τόσο πιο εύκολο, αν το παιδί, την εποχή που η απώλεια είναι νωπή, μπορούσε να μιλήσει, απλά και καθημερινά στον δάσκαλο ή την δασκάλα του. Ο εκπαιδευτικός έχει μεγάλη συναισθηματική αξία στα μάτια του παιδιού. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς “ ειδικός” για να κουβεντιάσει με  ένα παιδί και αυτή η ολιγόλεπτη συζήτηση μπορεί να το  βοηθήσει περισσότερο από 10 χρόνια ψυχοθεραπείας στην ενήλικη ζωή. Τόσο ο εκπαιδευτικός όσο και οι υπόλοιποι συμμαθητές μπορούν να προσφέρουν την καλύτερη στήριξη στο παιδί που αντιμετωπίζει μια σημαντική απώλεια στη ζωή του.

* Σοφία Χατζηνικολάου, Υπεύθυνη Αγωγής Υγείας της Δ/νσης Π.Ε. Ανατ. Θεσσαλονίκης, Υποψ. Διδάκτωρ Παν. Μακεδονίας
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στη διαχείριση πένθους των παιδιών στο σχολικό πλαίσιο και παρουσίαση του εκπαιδευτικού υλικού: "Οι Απώλειες στη ζωή του Παιδιού"
Η ανάγκη δημιουργίας ενός τέτοιου προγράμματος προήλθε από την έντονη απαίτηση των ίδιων των εκπαιδευτικών  που έρχονται σε αμηχανία κάθε φορά που το γεγονός του θανάτου  επηρεάζει άμεσα (θάνατος αγαπημένου προσώπου) ή έμμεσα (φυσικές καταστροφές/δυστυχήματα) τη ζωή ενός μαθητή. Τα παιδιά ρωτούν να μάθουν πληροφορίες σχετικά με το θάνατο όπως: «Πού πας όταν είσαι πεθαμένος», «Γιατί πεθαίνoυμε» και οι εκπαιδευτικοί δεν γνωρίζουν  τι να απαντήσουν. Ταυτόχρονα, πολλά παιδιά που είναι πιο ευαίσθητα στην απώλεια παρουσιάζουν ψυχικές διαταραχές που φέρνουν σε δύσκολη θέση τους εκπαιδευτικούς καθώς δεν γνωρίζουν πώς να τα αντιμετωπίσουν. Επιπλέον οι συμμαθητές τους μπορεί να αντιδράσουν με ευαισθησία, συμπάσχοντας μαζί τους ή με σκληρή αποδοκιμασία, κοροϊδεύοντάς τα.
Η εκπαίδευση των κοινωνικών δομών στη χώρα μας συμπεριλαμβανομένων και της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης δεν είναι κατάλληλα καταρτισμένοι στη διαχείριση του θανάτου, της θλίψης και του πένθους. Eπίσης και η ελληνική βιβλιογραφία παρουσιάζει «έλλειμμα» στη μελέτη του θανάτου. Σύμφωνα με την έρευνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Παρηγορητικής Φροντίδας, η Ελλάδα κατέχει το μικρότερο ποσοστό των συνολικών δομών και προγραμμάτων παρηγορητικής φροντίδας, προηγούμενη μόνο της Ρουμανίας και της Εσθονίας. Aκόμα και τα σχολικά εγχειρίδια κυρίως της γλώσσας δεν παρουσιάζουν γεγονότα απώλειας μέσα από το πρόγραμμα των διδακτικών ενοτήτων. Κάποια που διαπραγματεύονται κάποιες λέξεις ή φράσεις ή κάποιο γεγονός και γενικώς υπονοούν τη διαδικασία του θανάτου γίνεται κυρίως στα επετειακά μαθήματα, ιστορικού ή θρησκευτικού χαρακτήρα.Με βάση τα παραπάνω, είναι έκδηλη η απαίτηση να είναι σε θέση  και οι εκπαιδευτικοί, μέσα από διαφορετικά είδη σχολικών δραστηριοτήτων, να φέρουν το παιδί σε επαφή με το τελευταίο στάδιο του βιολογικού κύκλου και να συμβάλλουν στην αποδοχή, εκ μέρους του παιδιού, όλων των συναισθημάτων που προκαλεί η απώλεια, η θλίψη και το πένθος. 
Το πρόγραμμα με θέμα: «Οι απώλειες στη ζωή του παιδιού» υλοποιήθηκε σε δέκα δημοτικά σχολεία της Ανατολικής Περιφέρειας Θεσσαλονίκης από τον Φεβρουάριο  έως το  Μάιο του 2008. Το πρόγραμμα αυτό είναι  το πρώτο που διεξάγεται σε δημοτικά σχολεία στην ελληνική επικράτεια καθώς υπήρχε έλλειψη οργανωμένου προγράμματος παρέμβασης, μέσα στην ελληνική σχολική κοινότητα. Στα πλαίσια της εφαρμογής του προγράμματος αξιολογήθηκαν  οι  στάσεις και οι γνώσεις των εκπαιδευτικών απέναντι  στην απώλεια και το πένθος στο σχολικό πλαίσιο πριν την έναρξη του προγράμματος και μετά την ολοκλήρωσή του

Β’ Μέρος: Η δική μας ζωή από την αρχή- Ζώντας ως μονογονεϊκή οικογένεια μετά από θάνατο
Συντονισμός: Δήμητρα Κογκίδου, Καθηγήτρια, Κοσμητόρισσα της Παιδαγωγικής Σχολής στο ΑΠΘ

* Βασιλική Πλιόγκου, Εκπαιδευτικός, Ειδική επιστήμονας στο Π.Τ.Δ.Ε., ΑΠΘ
"Πατέρας και μητέρα, είμαι εγώ. Η αγάπη η δική μου είναι πλέον διπλή..." -Γονείς που βιώνουν τη χηρεία μοιράζονται εμπειρίες από τη ζωή τους.
Στην Ελλάδα, τις τελευταίες δεκαετίες, οι μονογονεϊκές οικογένειες αυξάνονται σταδιακά. Προκύπτουν κυρίως λόγω διαζυγίου, όμως και η χηρεία εξακολουθεί να αποτελεί βασική αιτία δημιουργίας μονογονεϊκής οικογένειας. Επικεφαλής των οικογενειών τους είναι κατά κύριο λόγο οι μόνες μητέρες, συχνά όμως εμφανίζονται ως αποκλειστικά υπεύθυνοι μόνοι πατέρες που εισέρχονται στη μονογονεϊκότητα λόγω θανάτου της συζύγου τους. Ποιες είναι, ωστόσο, οι εμπειρίες των χήρων γονέων κατά τη μετάβασή τους σε μια νέα οικογενειακή μορφή; Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην προσπάθειά τους να εναρμονίσουν τις απαιτήσεις της εργασίας τους με τη φροντίδα των παιδιών και του σπιτιού τους; Η παρούσα έρευνα αναδεικνύει βιώματα χήρων γονέων, οι οποίοι μοιράζονται μαζί μας τις δυσκολίες της καθημερινής τους ζωής, τις σχέσεις τους με τα παιδιά τους αλλά και την επίδραση του θανάτου του ενός γονέα τους στην εκπαιδευτική τους επιτυχία. 

* Λία Κεσίσογλου, Πρόεδρος Συλλόγου Μονογονεϊκών Οικογενειών Ν. Θεσσαλονίκης
Εγώ που μπήκα στη μονογονεϊκότητα από χηρεία...
Σε ηλικία 28 ετών έχασα τον άντρα μου και έμεινα μόνη με τα δύο μου παιδιά. Την κόρη μου που ήταν τότε 7 ετών και το θετό γιο μου που ήταν 15. Αντιμετώπισα πολυποίκιλα προβλήματα. Έψαξα για την κρατική πρόνοια. Υπάρχει; Από την άλλη η καθημερινότητα, οι γείτονες, οι συγγενείς, οι φίλοι πόσο διαφορετικά συμπεριφέρονται; Και μετά στην κλειστή κοινότητα των σχολείων. Πόσο έτοιμοι είναι οι εκπαιδευτικοί να αντιμετωπίσουν παιδιά που ξαφνικά χάνουν το γονιό τους;
Όλα αυτά που αντιμετώπισα, αλλά και η συμμετοχή μου σε σεμινάρια για μονογονείς, όπου κατέθεσαν παρόμοιες εμπειρίες, με οδήγησαν να δημιουργήσω τον πρώτο σύλλογο Αρχηγών Μονογονεικών Οικογενειών.

* Ζήσης Ναλμπάντης, Πρόεδρος Συλλόγου Μονογονεϊκών Οικογενειών Ν. Έβρου  και πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής του Συνεδρίου
Παρουσίαση των πρακτικών  του 1ο Πανελλήνιου Συνέδριου Μονογονεϊκών Οικογενειών «Μονογονεϊκή Οικογένεια στη Σύγχρονη Κοινωνία»
Ήταν πολύ δύσκολο να μεγαλώσω μόνος μου τους δύο γιους μου, όταν μας εγκατέλειψε η μητέρα τους. Μπορεί να είναι διαφορετικό από το θάνατο, αλλά και το διαζύγιο είναι το ίδιο τραυματική εμπειρία τόσο για τα παιδιά όσο και για το μόνο γονέα. Στήριξη; Βοήθεια; Πού; Ήταν απαραίτητη η ίδρυση ενός συλλόγου. Έτσι κι έγινε το 2000. Από τότε μέχρι σήμερα έχει γίνει μεγάλος αγώνας για την αφύπνιση συνειδήσεων. Τόσο της πολιτείας όσο και της κοινωνίας. Ένας αγώνας στήριξης των μονογονεϊκών οικογενειών σε πολλά επίπεδα. Στην εξεύρεση εργασίας, στη φιλοξενία, στην παροχή τροφίμων, στη διοργάνωση εκδηλώσεων, με κορυφαίο γεγονός τη δημιουργία του Κέντρου Στήριξης. Του πρώτου και μοναδικού σε όλη την Ελλάδα. Πρόσφατα πραγματοποιήσαμε και το 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο  Μονογονεϊκών Οικογενειών, με την παρουσία ειδικών εξειδικευμένων επιστημόνων και την παρουσία εκπροσώπων από όλους και τους 18 συλλόγους που υπάρχουν στη χώρα. Τόσο οι εισηγήσεις των επιστημόνων όσο και οι συζητήσεις που ακολούθησαν έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον.