Α. Δέλλιου, Ζ. Μυλωνά, Ζ. Πεταλά, Κ. Αλμπανάκης, Κ. Βουδούρης, Μ. Μιχαλούδη, Δ. Οικονομίδης & Μ. Μουστάκα 

Η μελέτη ειδικής περίπτωσης της λεκάνης απορροής του ταμιευτήρα Κρήνης είχε ως στόχο την εκτίμηση της οικολογικής ποιότητας του ύδατος του ταμιευτήρα της Κρήνης, για τη θερινή περίοδο 2012, με βάση το φυτοπλαγκτό και σύμφωνα με την Οδηγία-Πλαίσιο 2000/60/ΕΚ. Ο ταμιευτήρας Κρήνης βρίσκεται στο Δήμο Ν. Προποντίδος, ανήκει στο 10ο Υδατικό διαμέρισμα και καταλαμβάνει έκταση 8.89 km2. Το μεγαλύτερο ποσοστό της λεκάνης απορροής καλύπτεται από αγροτικές εκτάσεις (58%) και ακολουθούν τα δάση και οι ημιφυσικές περιοχές (42%). Ακολουθήθηκε η μεθοδολογία που προτείνεται από την Οδηγία 2000/60/ΕΚ για τις λίμνες και η συναφή Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Προσεγγίστηκε υπολογιστικά το υδρολογικό ισοζύγιο, πραγματοποιήθηκαν μετρήσεις φυσικών και χημικών παραμέτρων και έγινε εκτίμηση των πιέσεων και επιπτώσεων από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Για την εκτίμηση της οικολογικής κατάστασης του ταμιευτήρα χρησιμοποιήθηκαν δείκτες, που στηρίζονται στο φυτοπλαγκτό και ζωοπλαγκτό, ως Βιολογικά Ποιοτικά Στοιχεία (BQEs). Από τα θρεπτικά που μετρήθηκαν, οι συγκεντρώσεις των νιτρωδών και αμμωνιακών αλάτων, ξεπέρασαν τα προτεινόμενα όρια με βάση την Οδηγία 2006/44/ΕΚ για τη διαβίωση των ιχθύων. Οι κυρίαρχες ταξινομικές ομάδες στην κοινωνία του φυτοπλαγκτού χρυσοφύκη και διάτομα δεν αποτελούν δείκτες χαμηλής - κακής ποιότητας του νερού. Στη ζωοπλαγκτική κοινωνία επικράτησαν τα τροχόζωα και τα κλαδοκερωτά. Το προσεγγιστικό υδρολογικό ισοζύγιο (περίοδος 1980-1995) υπολογίστηκε ως πλεονασματικό. Για τον προσδιορισμό των πιέσεων χρησιμοποιήθηκε το μοντέλο DPSIR που ανέδειξε ως κύριες πιέσεις τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης IMPRESS χαρακτήρισαν το βαθμό επικινδυνότητας μη επίτευξης των περιβαλλοντικών στόχων της Οδηγίας ως χαμηλό. Προτείνεται η εφαρμογή εποπτικής παρακολούθησης.

Α. Δέλλιου, Ζ. Μυλωνά, Ζ. Πεταλά, Κ. Αλμπανάκης, Κ. Βουδούρης, Μ. Μιχαλούδη, Δ. Οικονομίδης & Μ. Μουστάκα

Η μελέτη ειδικής περίπτωσης της λεκάνης απορροής του ταμιευτήρα Θέρμης είχε ως στόχο την εκτίμηση της οικολογικής ποιότητας του ύδατος του ταμιευτήρα Θέρμης και του κύριου ρέματος τροφοδοσίας του «Βαθύλακκου», για τη θερινή περίοδο 2012, καθώς και την εκτίμηση των πιέσεων και επιπτώσεων από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Ο ταμιευτήρας Θέρμης βρίσκεται στο Δήμο Θέρμης, ανήκει στο 10ο Υδατικό διαμέρισμα και καταλαμβάνει έκταση 26,59 km2. Το μεγαλύτερο ποσοστό της λεκάνης απορροής καλύπτεται από δάση και  ημιφυσικές περιοχές (71,1%), ακολουθούν οι αγροτικές (28,58%) και οι αστικές εκτάσεις (0,32%). Εφαρμόστηκε η μεθοδολογία που προτείνεται από την Οδηγία 2000/60/ΕΚ για τα επιφανειακά ύδατα και η συναφή Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Προσεγγίστηκε υπολογιστικά το υδρολογικό ισοζύγιο, ενώ για την εκτίμηση της οικολογικής κατάστασης του ταμιευτήρα υπολογίστηκαν ως βιοδείκτες, το φυτοπλαγκτό και ζωοπλαγκτό. Κυρίαρχα στην κοινωνία του φυτοπλαγκτού ήταν τα κυανοβακτήρια Anabaena sp. (Ιούλιος) και Microcystis sp. (Οκτώβριος), η υψηλή συμμετοχή των οποίων δείχνει υποβάθμιση της ποιότητας του νερού. Για το ρέμα «Βαθύλακκο» η εκτίμηση της οικολογικής ποιότητας έγινε με βάση τα βενθικά μακροασπόνδυλα (Ε.ΣυΑ. και STAR_ICMi) και υποστηρικτικά πραγματοποιήθηκαν μετρήσεις φυσικών και χημικών παραμέτρων. Ο δείκτης HMS χαρακτήρισε το σταθμό Σ1 ως μη τροποποιημένο, ενώ ως εμφανώς τροποποιημένος εμφανίστηκε ο σταθμός Σ2 στο βιολογικό σταθμό του Χορτιάτη. Το προσεγγιστικό υδρολογικό ισοζύγιο (περίοδος 2003-2011) υπολογίστηκε ελαφρώς πλεονασματικό. Με βάση τις πιέσεις ρύπανσης προτείνεται κατά περίπτωση μακροχρόνια επιχειρησιακή παρακολούθηση στον ταμιευτήρα Θέρμης και στο σταθμό Σ1 του ρέματος «Βαθύλακκου» και άμεση λήψη μέτρων παρακολούθησης στο σταθμό Σ2 κατάντη του βιολογικού σταθμό του Χορτιάτη.

Γ. Ανδρέου, Π. Βρατσίδας, Κ. Αλμπανάκης, Κ. Βουδούρης,  Ε. Μιχαλούδη, Μ. Μουστάκα, Δ. Οικονομίδης

Από τη μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου Θερμαϊκού προέκυψαν συμπεράσματα για το υδρολογικό ισοζύγιο της περιοχής, τις πιέσεις που ασκούνται σε αυτήν, την τυπολογία σύμφωνα με το Σύστημα ‘Β που ορίζει η Οδηγία Πλαίσιο 2000/60/ΕΚ. Επίσης, πραγματοποιήθηκαν δειγματοληψίες σε δύο ταμιευτήρες στο Δ.Δ. Σχολαρίου για τον προσδιορισμό των φυτοπλαγκτικών και ζωοπλαγκρικών οργανισμών. Από τα αποτελέσματα της μελέτης προκύπτει ότι στην περιοχή συναντώνται έξι διαφορετικοί τύποι λεκανών απορροής σύμφωνα με το Σύστημα ‘Β. Ομοίως και έξι διαφορετικοί τύποι υδρογραφικού δικτύου. Το ύψος των κατακρημνισμάτων στην περιοχή είναι χαμηλό ενώ το προσεγγιστικό υδατικό ισοζύγιο που προέκυψε κρίθηκε ιδιαίτερα ελλειμματικό, κυρίως λόγω της μεγάλης ποσότητας νερού που απαιτείται για την άρδευση των καλλιεργειών. Προέκυψαν σημαντικές πιέσεις από μορφολογικές αλλοιώσεις. Για τα συνολικά παραγόμενα φορτία ολικού Ν ευθύνονται οι χρήσεις Γης της περιοχής ενώ για τον ολικό P τα αστικά απόβλητα. Τέλος, δεν ήταν δυνατόν να εκτιμηθεί η οικολογική ποιότητα των ταμιευτήρων στο Σχολάρι λόγω της έλλειψης συνθηκών αναφοράς και χρονοσειρών, η επικράτηση όμως κυανοβακτηρίων και ευγληνοφυκών στους δύο ταμιευτήρες υποδηλώνει πως η ποιότητα είναι κάτω της καλής.

Γ. Ανδρέου, Π. Βρατσίδας, Κ. Αλμπανάκης, Δ. Οικονομίδης

Στη περιοχή μελέτης, από τη Μηχανιώνα έως το Αγγελοχώρι έχει παρατηρηθεί μεγάλος αριθμός παράκτιων αναβαθμίδων. Οι παράκτιες αναβαθμίδες υποχωρούν με ταχύτατους ρυθμούς που ενδεχόμενα έχουν επιταχυνθεί λόγω ανθρωπογενών επεμβάσεων. Στην παρούσα εργασία μελετώνται οι αλλαγές στην ακτογραμμή της ευρύτερης περιοχής του Δήμου Θερμαϊκού λόγω ανθρωπογενών επιδράσεων (αυξητική τάση πληθυσμού λόγω αστικοποίησης, μείωση του υδρογραφικού δικτύου, παράκτιες κατασκευές τεχνικών έργων), με επεξεργασία δορυφορικών φωτογραφιών των τελευταίων 27 χρόνων. Στόχος της έρευνας είναι, βασιζόμενοι στα δεδομένα των τελευταίων ετών να προταθούν μέτρα για την προστασία των ακτών από το φαινόμενο της διάβρωσης.

Ε. Κάλλη, Α. Πελέκη, K. Τσάτσιου, Κ. Αλμπανάκης, Μ. Λαζαρίδου, Μ. Μουστάκα, Δ. Οικονομίδης

Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η εκτίμηση της οικολογικής ποιότητας των μεταβατικών υδάτων του Δήμου Θερμαϊκού καθώς και η ανάλυση των πιέσεων που ασκούνται σε αυτές. Συγκεκριμένα μελετήθηκαν οι λεκάνες του Χειμάρρου του Ποταμού, της Επανομής, της λιμνοθάλασσας του Πάλιουρα και του Αγγελοχωρίου. Πραγματοποιήθηκαν δειγματοληψίες βενθικών μακρασπονδύλων για την εκτίμηση της βιολογικής ποιότητας των χειμάρρων σύμφωνα με το δείκτη του Ε.Συ.Α και τον πολυμετρικό δείκτη STAR_ICMi. Επιπλέον, πραγματοποιήθηκαν δειγματοληψίες φυτοπλαγκτού και ζωοπλαγκτού στις λιμνοθάλασσες Επανομής, Πάλιουρα, Αγγελοχωρίου καθώς και στις αλυκές Αγγελοχωρίου. Οι δειγματοληψίες των βενθικών μακροασπονδύλων έγιναν τον Ιούνιο 2012 και του φυτοπλαγκτού και ζωοπλαγκτού κατά τον Ιούλιο και Οκτώβριο 2012. Η βιολογική ποιότητα του χειμάρρου Επανομής βρέθηκε κακή, συμφωνώντας με τα φύσικo-χημικά και υδρομορφολογικά στοιχεία. Όσον αφορά τις λιμνοθάλασσες, η οικολογική ποιότητα δεν ήταν δυνατό να εκτιμηθεί, λόγω περιορισμένων δεδομένων και έλλειψης συνθηκών αναφοράς. Οι κυρίαρχοι φυτοπλαγκτικοί οργανισμοί ήταν προσαρμοσμένοι για διαβίωση σε συνθήκες υψηλής αλατότητας. Από την ανάλυση πιέσεων πρόεκυψε ότι όλες οι λεκάνες απορροής δέχονται σημαντικές πιέσεις ρύπανσης καθώς και μορφολογικές πιέσεις. Σύμφωνα με την ανάλυση Impress οι επιπτώσεις από τις πιέσεις ρύπανσης στη λεκάνη Επανομής θεωρούνται πιθανές και πρέπει να εφαρμοστεί μακροχρόνιο πρόγραμμα μέτρων. Εξαιτίας των μορφολογικών πιέσεων οι επιπτώσεις θεωρούνται σίγουρες, οπότε χρειάζεται άμεση εφαρμογή προγράμματος μέτρων.  

Βασίλης Κωνσταντίνου, Μαρία Μποζατζίδου, Μαρία Σκουλαρίκου

Β. Κωνσταντίνου, Μ. Μποζατζίδου, Μ. Σκουλαρίκου, Κ. Αλμπανάκης, Ι. Κρεστενίτης, Δ. Οικονομίδης, Χ. Χιντήρογλου

Στην παρούσα εργασία γίνεται διερεύνηση της οικολογικής ποιότητας των υδάτων της παράκτιας ζώνης των ανατολικών ακτών του Δήμου Θερμαϊκού. Για το σκοπό αυτό, πραγματοποιήθηκε μελέτη των βιοκοινοτήτων των βενθικών μακροασπονδύλων του κινητού υποστρώματος της ανώτερης υποπαραλιακής ζώνης (0-1,5m), όπως ορίζει η Οδηγία 2000/60/ΕΚ. Επιλέχθηκαν οκτώ (8) σταθμοί δειγματοληψίας κατά μήκος της ακτογραμμής από τον αερολιμένα Μακεδονία μέχρι την Επανομή. Στην ευρύτερη περιοχή διαπιστώθηκε η παρουσία μιας ενιαίας βιοκοινότητας που αποτελεί ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ τριών (3) καλά προσδιορισμένων βιοκοινοτήτων (λεπτόκοκκων άμμων, καλά ταξινομημένων άμμων, λασπωδών άμμων σε προστατευόμενες περιοχές), η οποία φαίνεται να βρίσκεται σε διάφορες μεταβατικές φάσεις. Η οικολογική ποιότητα στους σταθμούς δειγματοληψίας με την εφαρμογή των βιοτικών δεικτών ΑΜΒΙ, ΒΕΝΤΙΧ και BOPA εκτιμήθηκε από  καλή έως εξαιρετική. Με την εφαρμογή της άσκησης διαβαθμονόμησης, όπως ορίζεται για τα παράκτια ύδατα των Μεσογειακών χωρών, η περιοχή χαρακτηρίζεται ως ιζηματογενής ρηχή ακτή (CW-M3). Η περιοχή αποτελεί ένα φυσικό υδάτινο σύστημα (NWB) με σημειακές ανθρωπογενείς παρεμβάσεις που τελικά δε φαίνεται να επηρεάζουν το φυσικό της χαρακτήρα. Τα ύδατα της περιοχής εξαιτίας των φυσιογνωμικών της χαρακτηριστικών, όπως η ικανοποιητική ανανέωση των υδάτων, διατηρούνται σε καλή κατάσταση, γεγονός που θα πρέπει να επιβεβαιώνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα, σύμφωνα με την Οδηγία πλαίσιο 2000/60ΕΚ.

Μποζατζίδου Μ., Κατσιάπη Μ, Μουστάκα Μ.

Στην παρούσα εργασία έγινε μια πρώτη προσέγγιση για την εκτίμηση της οικολογικής ποιότητας των υδάτων της παράκτιας ζώνης του Δήμου Θερμαϊκού με βάση το βιολογικό στοιχείο φυτοπλαγκτό και τις κατευθυντήριες γραμμές  της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Νερά 2000/60/ΕΚ. Κατά την περίοδο Σεπτέμβριος-Νοέμβριος 2012, πραγματοποιήθηκαν δεκαπενθήμερες δειγματοληψίες φυτοπλαγκτού σε 8 αβαθείς (< 1 m) σταθμούς της περιοχής κατά μήκος της ακτογραμμής. Συνολικά για το φυτοπλαγκτό διερευνήθηκαν η σύνθεση, η αφθονία και η βιομάζα (βιοόγκος) ειδών και ταξινομικών ομάδων, ενώ πραγματοποιήθηκε και ποσοτικός προσδιορισμός της συγκέντρωσης της χλωροφύλλης α. Η εκτίμηση της οικολογικής ποιότητας έγινε με βάση τις παραμέτρους  συγκέντρωση χλωροφύλλης α, βιομάζα (βιοόγκος) φυτοπλαγκτού και συχνότητα ανθίσεων φυτοπλαγκτού. Με συνδυασμό αυτών των παραμέτρων, η οικολογική ποιότητα του νερού εκτιμήθηκε καλή στην πλειονότητα των σταθμών της περιοχής, με εξαίρεση τους σταθμούς στο Αγγελοχώρι και στη Μηχανιώνα (κατώτερη της καλής). Επιπλέον, με βάση την αφθονία του φυτοπλαγκτού, τον αριθμό των ειδών του καθώς και τη συγκέντρωση της χλωροφύλλης α οι περιοχές των σταθμών χαρακτηρίζονται ως μεσότροφες- εύτροφες.