|
Αθήνα 30.9.2007
Στο νέο βιβλίο της Βιολογίας της Γ' Γυμνασίου (1) αναφέρεται ο αναγνώστης μας κ. Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας (2) (Δήμητρας 11, Οβρυά 265 00, τηλ.: 2610-526283, e-mail: pbourdalas@sch.gr).
Μια πρώτη προσέγγιση στην “άλλη βιολογία” του νέου βιβλίου Βιολογίας της Γ΄ Γυμνασίου.
1. Εισαγωγή – η εκκωφαντική σιωπή
Αυτές τις μέρες «φυλλομετρούμε» οι καθηγητές ΠΕ04 (κλάδος φυσικών) τα νέα βιβλία φυσικών επιστημών στα Γυμνάσια της Χώρας: Βιολογία Α΄ και Γ΄ Γυμνασίου, Χημεία Β΄ και Γ΄ Γυμνασίου και Φυσική Β΄ Γυμνασίου. Η Φυσική της Γ΄ Γυμνασίου προορίζεται για του χρόνου, οπότε δεν χρειάζεται μάλλον να … φυλλομετρηθεί.
Στην πρώτη αυτή προσέγγιση που αποπειρώμαι, θα ήθελα να «αφήσω», κατά κανόνα, το καθαρά επιστημονικό κομμάτι στους συναδέλφους βιολόγους και το παιδαγωγικό στους συναδέλφους, βιολόγους και μη, που θα το διδάξουν για πρώτη φορά. Η προσπάθειά μου θα στραφεί στην … «άλλη βιολογία». Αυτή που έχει τεράστιες ανθρωπολογικές, κοινωνικές, οικολογικές και πανανθρώπινες συνέπειες. Εξάλλου η φετινή χρονιά ξεκίνησε με την τεράστια οικολογική καταστροφή πολλών οικολογικών οικοσυστημάτων στη Χώρα μας, αλλά και σε πολλά μέρη της Νότιας Ευρώπης.
Στα ψευτο-σεμινάρια που συμμετείχαμε, δεν είχαμε την δυνατότητα να κάνουμε πολλές παρατηρήσεις. Πολλοί όμως συνάδελφοι, όλων σχεδόν των ειδικοτήτων, κατανόησαν πως πραγματική διαθεματικότητα, πάνω σε ένα βεβαρημένο πρόγραμμα των μαθητών, είναι τουλάχιστον αφύσικο να γίνει και να προοδεύσει (3).
Λίγες μέρες μετά, υπό την επήρεια της αποκάλυψης της πρόκλησης για την προώθηση των μεταλλαγμένων σΆ αυτό το βιβλίο, αποφάσισα να το μελετήσω ιδιαίτερα, παρΆ ότι δεν είμαι βιολόγος. Έπεσα πράγματι στο απύθμενο βάθος αυτής της διαφήμισης, αλλά όχι μόνο. Τα αυτιά μου «βούηξαν» από μια εκκωφαντική σιωπή και για άλλα παράπλευρα θέματα που λείπουν ή συσκοτίζονται, μάλλον όχι τυχαία.
Η «γκρίζα» διαφήμιση των μεταλλαγμένων τροφών σε μόλις 64 λέξεις της § 6.2 στη σελ. 124, μαζί με το άνοιγμα του θέματος στην ίδια § στη σελ. 122, μπορεί να θεωρηθεί ως η πιο ευθεία προσπάθεια των συγγραφέων και αξιολογητών, για να περάσουν τις «νέες ιδέες» της νεοταξικής παγκοσμιοποίησης στο χώρο της Βιολογίας, στο Γυμνάσιο. Τα άλλα όμως ζητήματα θέλουν πιο προσεκτικές παρατηρήσεις…
Όντως φαίνεται ότι …η μεταλλαγμένη «θέρμη» τους γίνεται όλο και πιο «γκρίζα», όσο πάμε σε μια σειρά άλλες σημαντικές θεματικές. Θεματικές που η παιδαγωγική εμπειρία έχει δείξει ότι η ηλικία των 14-15 ετών των παιδιών μας, είναι η πιο κατάλληλη.
Θα αναφερθώ λοιπόν στα ζητήματα των «εξαρτησιογόνων ουσιών», του «ντόπινγκ», του «αφροδισίων νοσημάτων», στις «αθερμικές και θερμικές βιολογικές επιδράσεις των ακτινοβολιών», της «πρόληψης», της «αρχής της προφύλαξης» και της «αρχής της συνετής αποφυγής», της «βιοηθικής»…
2. Η «γκρίζα» διαφήμιση
Ήδη λοιπόν η πρώτη δίκαιη φωνή ακούστηκε (4), όχι και τόσο θεσμικά βέβαια (5) και έστω εν μέσω προεκλογικών διαδικασιών, για το ότι: «Όσα δεν κατάφεραν οι πολυεθνικές των εταιρειών βιοτεχνολογίας με τον πακτωλό χρημάτων για τη διαφήμιση των “πλεονεκτημάτων” των μεταλλαγμένων τροφίμων, όσα δεν κατάφεραν οι πρεσβείες και η διπλωματία των ΗΠΑ για να πιεσθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση να συγκατανεύσει στην είσοδο γενετικά τροποποιημένων στο έδαφός της ενάντια στη θέληση εκατομμυρίων ανθρώπων, όσα δεν κατάφεραν οι πληρωμένοι επιστήμονες από την MONSATO και τις άλλες εταιρείες να μας πείσουν ότι με τα μεταλλαγμένα θα λύσουν το πρόβλημα της πείνας στον κόσμο, προσπάθησε να το καταφέρει το υπουργείο Παιδείας στη χώρα μας, το οποίο στόχευσε μέσα από το βιβλίο βιολογίας της Γ΄ Γυμνασίου, να διαμορφώσει μια στάση αποδοχής της νέας γενιάς γύρω από τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα».
Είναι ανάγκη να σημειώσουμε τις κύριες εκφράσεις των συγγραφέων της διαφήμισης των μεταλλαγμένων τροφών της σελ. 122: «Οι κύριες εφαρμογές της γενετικής μηχανικής αφορούν την αντιμετώπιση ασθενειών και την αύξηση της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής» και «Η σοδειά μας δεν κινδυνεύει, τουλάχιστον από τα παράσιτα, το κόστος παραγωγής μειώνεται και το προϊόν φτάνει στον καταναλωτή σε χαμηλότερη τιμή».
Παρατηρούμε αμέσως πως εμπλέκεται η ανάγκη της αντιμετώπισης των ασθενειών με παραγωγή π.χ. ινσουλίνης για εκατομμύρια διαβητικούς με την παραγωγή μεταλλαγμένων τροφών, παρΆ ότι πρόκειται για μη συγκρίσιμα μεγέθη. Επί πλέον παίρνεται απόλυτη ιδεολογική θέση υπέρ της «αύξησης» της παραγωγής, όταν πια γνωρίζουμε (6) ότι έχουν ήδη διαταραχθεί τα οικοσυστήματα παραγωγής. Φαίνεται ότι οι προτάσεις για αειφόρο γεωργική και κτηνοτροφική ανάπτυξη (π.χ. βιοποικιλότητα, πολυκαλλιέργειες, προστασία του δασικού πλούτου), απο-ανάπτυξη (π.χ. αγρανάπαυση), βιολογικές καλλιέργειες, μείωση της άλογης κατανάλωσης, άμβλυνση της ταξικής ψαλίδας ανάμεσα σε πλούσιες και φτωχές χώρες και πλούσιους και φτωχούς στην ίδια χώρα, δεν αγγίζουν συγγραφείς, Π.Ι. και Υπουργείο Παιδείας… Πολύ δε περισσότερο, παίρνουν απόλυτη θέση καθηγητές της βιολογίας για οικονομικά θέματα (κόστος παραγωγής, χαμηλή τιμή), χωρίς τουλάχιστον να βάζουν ερωτηματικά (όπως βάζουν στις σελ. 126-127 της §6.3 σε ζητήματα… βιοηθικής). Μήπως αγνοούν ότι βρισκόμαστε στη φάση μιας αγοράς δέσμιας από το νεοφιλελεύθερο παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό, όπου με μια «έξυπνη κίνηση» ισχυρών οικονομικών συμφερόντων σε ένα χρηματιστήριο, τα πάντα χάνουν τα οικονομικά τους δεδομένα σε όλες σχεδόν τις χώρες;
3. Το «στρίβειν δια του αρραβώνος»
Ας περάσουμε σε δύο ζητήματα που οι συγγραφείς τα ακουμπούν λίγο, γιατί κάνουν πολύ .. «τζιζ». Αναφέρομαι στο ζήτημα των εξαρτησιογόνων ουσιών, του ντόπινγκ, του «αντιντόπινγκ κοντρόλ» και της ανάγκης πρωτογενούς τουλάχιστον πρόληψης στα σχολεία. Η έκφραση «εξαρτησιογόνες ουσίες» αναφέρεται κυρίως στη σελ. 87-89, § 4.4: Στην εκ πρώτης όψεως ενδιαφέρουσα αυτή παράγραφο, αναφέρονται οι σχετικές έννοιες «εθισμός», «ψυχική εξάρτηση», «σωματική εξάρτηση», «σύνδρομο στέρησης».
Οι βασικές μου παρατηρήσεις εδώ είναι οι εξής:
1) Το μάθημα κυρίως ξεδιπλώνεται με παραδείγματα. Βασικός πυλώνας στην παρουσίαση είναι τα παραδείγματα με τις νόμιμες ουσίες πολύ μεγάλης κατανάλωσης, όπως «ο καπνός», «η καφεΐνη», «τα οινοπνευματώδη ποτά» και «τα φάρμακα». Απουσιάζουν βεβαίως ουσίες εθισμού και εξάρτησης που εμπεριέχονται στα διάφορα είδη «κόκας» ( π.χ. ενοχλεί κανείς την κόκα-κόλα;) Φυσικά καμιά κουβέντα για τις παράνομες εξαρτησιογόνες, αλλά και θανατηφόρες ουσίες, όπως της ινδικής κάνναβης, της ηρωίνης, κοκαΐνης, κλπ, τουλάχιστον για τον όποιο πόλεμο γίνεται ενάντια σΆ αυτές παγκόσμια. Δεν διαφαίνεται ο λόγος για τον οποίο χρησιμοποιείται η μέθοδος της απόκρυψης της πληροφόρησης γιΆ αυτές, όταν είναι σχεδόν γνωστές και μάλιστα με χρήση οι περισσότερες και σε πολύ μικρότερες ηλικίες… Δεν γίνεται καμιά αναφορά, υπέρ ή κατά ή με ερωτηματικά για το βιοηθικό ζήτημα της αποεξάρτησης με υποκατάστατα, όπως η μεθαδόνη, η οποία ήδη διαφημίζεται για χρήση με λίστα σε δημόσια νοσοκομεία!
2) Όσον αφορά στο ειδικό παράρτημα για το .. ντόπινγκ, με υπότιτλο «αθλητισμός και εξαρτησιογόνες ουσίες», που αποτελείται από 90 λέξεις, συμβαίνουν τα εξής αντιφατικά: Αναφέρονται ως εξαρτησιογόνες «αθλητικές» ουσίες μόνο οι αμφεταμίνες, η κορτιζόνη και τα αναβολικά. Το παράλογο εδώ δεν είναι η μη αναφορά σε πολλές άλλες εν χρήσει ουσίες που οργιάζουν σε όλο τον ανταγωνιστικό αθλητισμό (7), ούτε φυσικά οι τελευταίες προσπάθειες για μεταλλαγμένες (μέσω του DNA) για χρήση. Το παράλογο είναι ότι εδώ αναφέρονται οι απαγορευμένες, ενώ στο κύριο μέρος αποκρύπτονται οι «ναρκωτικές». Αυτό γίνεται επειδή οι αθλητικές αφορούν τα ινδάλματά μας, ενώ οι άλλες τα αποπαίδια μας;
3) Η γκρίζα διαφήμιση εδώ γίνεται και με άλλο τρόπο. Σε διπλανό σκίτσο (οι εικόνες γενικά στο βιβλίο είναι δυσεύρετες…) προβάλλεται «αθλούμενος» (η σκέψη οδηγείται σε ειδικά γυμναστήρια) για λόγους … αισθητικής, και όχι ανταγωνιστικός αθλητής. Η παρατήρηση και οι αντίστοιχοι συνειρμοί των μαθητών φαίνεται είναι ανάγκη να αποφευχθούν. Μάλιστα για λόγους «δικαιοσύνης», εντελώς ξεκάρφωτα αναφέρεται η επόμενη πρόταση σε πρωταθλητή ποδηλάτη, που πέθανε από χρήση αναβολικών πριν από 40 χρόνια (1967)!!! Για το παρόν και το μέλλον καμιά νύξη.
4) Φυσικά μέσα σΆ αυτό το πλαίσιο πώς να αναφερθεί γενικά η επιστήμη του αντιντόπινγκ κοντρόλ (8) ή πολύ περισσότερο αυτή στους μαθητικούς (9) αγώνες; Οι ανάγκες να μη διαταραχθεί ο ακραίος αθλητικός ανταγωνισμός στα σχολεία διαφυλάσσεται. Δεν προτείνεται η έννοια ούτε για μια «διαθεματική εργασία» μαζί με τους συναδέλφους της φυσικής αγωγής (ούτε για αστείο)…
4. Στον κάλαθο των αχρήστων…
Είναι δυνατόν να πιστέψει κάποιος γονέας ότι ζητήματα σημαντικά για την σφαιρική γνώση της ανθρώπινης αναπαραγωγής (10), τους κινδύνους από τα αφροδίσια νοσήματα (AIDS (11), έρπης, βλεννόρροια, σύφιλη (12), κ.λπ.), τα ζητήματα για την κύηση και τον τοκετό, οι τρόποι προφύλαξης (αντισύλληψη) για μη επιθυμητές κυήσεις, το βιοηθικό ζήτημα των αμβλώσεων και των προγνωστικών μεθόδων για πιθανές ασθένειες του κυοφορούμενου, που κατά κανόνα αντιμετωπίζονταν καλά σε ένα κεφάλαιο (3ο) σε 11 σελίδες (69-79) στο παλιό βιβλίο, θα εξοβελίζονταν στο καινούργιο; Οι έννοιες «αναπαραγωγή», «αντισύλληψη», «αφροδίσια νοσήματα», κ.λπ., όχι μόνο δεν έχουν ειδικό κεφάλαιο ή έστω ένα «συνωστισμό» σε κάποια παράγραφο, αλλά δεν αναφέρονται ούτε ως λέξεις - όροι στα κείμενα, στο λεξιλόγιο όρων της σελ. 148-151 ή στο ευρετήριο όρων της σελ. 152! Η μόνη έμμεση αναφορά (τζιζ;) γίνεται στη §4.2, σελ. 80, ως τελευταίος τρόπος (7ος) εξάπλωσης μιας ασθένειας: «Με τη σεξουαλική επαφή με μολυσμένο άτομο». Τελεία και παύλα λοιπόν; Εάν τα ζητήματα αυτά μεταφέρονταν στο βιβλίο Βιολογίας της Α΄ Γυμνασίου θα ήταν ένα θέμα για συζήτηση για τη σχέση γνώσεων και ηλικίας. Αλλά δεν πρόκειται περί αυτού. Εάν υπήρχαν έστω ως προτεινόμενες έννοιες – κλειδιά για «διαθεματικές εργασίες» – ανεξάρτητα για το πώς τοποθετούμαστε στα ΔΕΠΣ (13) - θα ήταν ένα ζήτημα για το πώς θα μάθουν καλύτερα οι νέοι και νέες μας. Αλλά δεν πρόκειται περί αυτού. Βεβαίως και υπάρχει μια πρόταση «διαθεματικής εργασίας» στο κεφ. 5, σελ. 115 για «μικρή έρευνα και εργασία», με μοναδικό στοιχείο γνώσης ένα ημιτελές σχέδιο της αναπαραγωγής, οπότε οι μαθητές για να «ολοκληρώσουν» αυτή τη γνώση καλούνται να αντλήσουν πληροφορίες από «… τα κείμενα της Βιολογίας, των Κοινωνικών Επιστημών και των Θρησκευτικών». Περί τίνος πρόκειται λοιπόν; Μήπως πρόκειται η αποδοχή της ασύνετης ελευθεριότητας που ιδεολογικά προσπαθεί να μας πείσει όλες και όλους η νεοταξική παγκοσμιοποίηση για χάρη του παγκόσμιου ελέγχου; Η απάντηση όλων των υπευθύνων θα ανοίξει γόνιμο διάλογο και αντιπαραθέσεις, ελπίζω.
5. Η αόρατη - πυρηνική ρύπανση και ο ρόλος της φωτιάς...
Στο ενδιαφέρον κεφάλαιο 2 (οι οργανισμοί στο περιβάλλον τους), σελ. 37-59 γίνεται και η προσπάθεια να ανοιχθούν τα μεγάλα οικολογικά προβλήματα με την επέμβαση των ανθρώπων - και κυρίως των οργανωμένων μεγάλων συμφερόντων - στο περιβάλλον. Η προσπάθεια της περιγραφής γίνεται στη § 2.4, σελ. 51-59. Ήδη όμως ο τίτλος «Παρεμβάσεις του ανθρώπου στο περιβάλλον» προδιαθέτουν για τα όρια ανίχνευσης των αιτιών και των τεράστιων αποτελεσμάτων των οικολογικών προβλημάτων: Η «άγρια επέμβαση» των μεγάλων συμφερόντων (οικονομικών και κρατικών μεγαθηρίων) γράφεται «παρέμβαση». Τα «τεράστια απάνθρωπα συμφέροντα» που μοναδικό σκοπό έχουν το οικονομικό (οικονομίστικο) κέρδος γράφεται «άνθρωπος». Βεβαίως ως καταναλωτές αυτού του «πολιτισμού» έχομε τις ευθύνες μας, αλλά η κάθε νέα γενιά βρίσκει το «παιχνίδι» αυτό να παίζεται πολλούς αιώνες τώρα στη «δύση» που απλώνεται και απλά καλείται να το ανατρέψει θετικά. Και «η φύση», ως ενιαίος ζωντανός οργανισμός (14), γράφεται ουδέτερα «περιβάλλον» (του ανθρώπου). Γιατί άραγε τόσο στρογγύλεμα;
Ας κάνουμε όμως και μερικές παρατηρήσεις.
1) Ως πρώτη αιτία στη σελ. 51 προλαμβάνουν οι συγγραφείς να μας πουν ότι είναι «η υπερβολική αύξηση των διάφορων πληθυσμών». Εάν αυτό δεν γίνεται σκόπιμα, δείχνει βαθιά άγνοια του οικολογικού προβλήματος. ¶λλο πράγμα η βίαιη συσπείρωση των κατοίκων στις μεγαλουπόλεις (15) και άλλο η αύξηση του πληθυσμού μιας χώρας ή περιοχής. Ανεξάρτητα ότι πολλοί κοινωνιολόγοι και οικολόγοι θεωρούν ότι βασική αιτία είναι η οικονομική (οικονομίστικη) θεώρηση της κοινωνικής κλπ ζωής, διερωτόμαστε: Γιατί στις υπανάπτυκτες περιοχές που ανθρώπινοι πληθυσμοί ενώ αυξάνουν, τα οικολογικά προβλήματα είναι πολύ μικρότερα (π.χ. Αφρική) και εκεί που έχομε δημογραφική στασιμότητα (π.χ. δυτικές χώρες, όπως Ευρώπη) έχομε τεράστια αύξηση; Και γιατί στις αναπτυσσόμενες ή υποανάπτυκτες χώρες τα οικολογικά προβλήματα δημιουργούνται από τους κάθε είδους αποικιοκράτες στους αιώνες της νεωτερικότητας; Σε ποιες Χώρες έχομε την υπερβολική χρήση π.χ. των αυτοκινήτων που ρυπαίνουν; Μια κουβέντα για τα τραίνα χάθηκε;
2) Πολύ σωστά (έστω με τον στρεβλό τρόπο που εκθέσαμε) αναφέρονται τα ζητήματα του φαινόμενου του θερμοκηπίου, του φωτοχημικού νέφους, της εξασθένησης της στοιβάδας του όζοντος, της όξινης βροχής, της ρύπανσης των υδάτων, της ρύπανσης του εδάφους. Καμιά όμως άμεση ή έστω έμμεση απάντηση (σε θεωρία, έρευνες, ασκήσεις, κ.λπ.) στα εύλογα ερωτήματα των μαθητών – που καλούνται να παραλάβουν και να ζήσουν σΆ αυτή τη φύση. Καμιά αποστροφή στο γιατί οι οργανωμένες δυνάμεις (μεγάλα συμφέροντα και κράτη) δεν καταφέρνουν την μεγάλη αντιστροφή. Πρέπει δηλαδή π.χ. ο εκπαιδευτικός με δική του προσωπική ευθύνη να μιλήσει γιατί οι ΗΠΑ αρνούνται να αποδεχτούν έστω τις συμφωνίες του Κιότο (16);
3) Σε ένα τέτοιο κεφάλαιο, γιατί αποφεύγεται η αόρατη ρύπανση, κυρίως με τη μορφή των ιονιζουσών και μη ιονιζουσών ακτινοβολιών με όλες τις ηλεκτρονικές πηγές και συσκευές που η σκληρή διαφήμιση μας έχει επιβάλλει σχεδόν βίαια; Γιατί δεν αναφέρονται έστω και λίγα στοιχεία π.χ. για τα πεδία των Γραμμών Μεταφορά Υψηλής Τάσης της ΔΕΗ και τις βιολογικές επιδράσεις τους (17); Γιατί καμιά αναφορά στην πυρηνική ενέργεια (ειρηνική ή πολεμική), όταν οι πυρηνικές δοκιμές (18) στους ωκεανούς καταστρέφουν με γεωμετρική πρόοδο τη αόρατη ζωή, όταν ήδη έχουν εκραγεί πυρηνικά εργοστάσια (π.χ. Τσερνομπίλ το 1986) ή σχεδιάζεται πόλεμος ενάντια στο Ιράν (19) με τέτοια επιχειρήματα;
4) Και μια κουβέντα για τις πυρκαγιές: Ενώ ανοίγει το ζήτημα στις σελίδες 56-57, γιατί δεν τίθενται εργασίες για τις άμεσα ανθρωπογενείς αιτίες (20) - πέραν των κλιματικών αλλαγών -, γιατί δεν μπαίνουν ζητήματα πρόληψης και προφύλαξης (21); Η εμπειρία μας φέτος νομίζω ότι απαντά καταλυτικά…
6. Ζητήματα πρόληψης – προφύλαξης σε αναμονή…
Οι φετινές καταστροφικές πυρκαγιές που διέλυσαν εκατοντάδες οικοσυστήματα, είχαν ως μια παράμετρο την παραθεώρηση στην πράξη της «Πρόληψης» και της προληπτικής πολιτικής. Ακούμε συχνά φωνές να επιζητούν να μεταστραφεί το σχολείο σε βασικό φορέα ανάδειξης της πρόληψης των οικοσυστημάτων, μέσω ειδικής εκπαιδευτικής διάστασης. Οι σκέψεις αυτές είναι καλοδεχούμενες (22). Όμως, όπως είδαμε προηγουμένως, ζητήματα προφύλαξης για μετάδοση αφροδίσιων νοσημάτων όχι μόνο δεν αναδεικνύονται, αλλά εξοβελίστηκαν και όσα υπήρχαν στο παλιό βιβλίο.
Αξίζει να συνυπολογίσουμε ότι τα τελευταία 20 χρόνια έχει αναπτυχθεί στη χώρα μας και το κίνημα της πρόληψης κατά των εξαρτησιογόνων ουσιών (νόμιμων και παράνομων, ναρκωτικών, διεγερτικών και … αναβολικών, αθλητικών και μη). Στο σχολικό λοιπόν αυτό εγχειρίδιο μόνο η λέξη εισήχθη. Γιατί; Στο ευρετήριο, η πρόληψη (23) αναφέρεται μια φορά. Οδηγεί στην σελ. 81: «…Είναι σημαντικό να έχουμε μελετήσει τον κύκλο της ζωής τους. Έτσι, μπορούμε να γνωρίζουμε τους τρόπους με τους οποίους μεταδίδονται στον άνθρωπο και τους μηχανισμούς με τους οποίους αναπαράγονται. Οι γνώσεις αυτές μας επιτρέπουν όχι μόνο να καταπολεμήσουμε πολλές ασθένειες (θεραπεία), αλλά, το κυριότερο, να ανακαλύψουμε τρόπους για να τις αποφύγουμε (πρόληψη)». Αναφέρεται ακόμα στη σελ. 90 στις λέξεις-κλειδιά. Επίσης επιζητείται στην άσκηση 2 συμπλήρωσης κενού στη σελ. 91 του κεφ. 4, όπου αναφέρονται κάποιες εξαρτησιογόνες ουσίες. Το ζήτημα αυτό όμως μένει στα αζήτητα στην ουσία του βιβλίου και των επιλογών του. Επομένως ζητήματα πρόληψης και από άλλα αίτια, όπως οι βιολογικές επιδράσεις (24) από ιονίζουσες ακτινοβολίες (π.χ. υπεριώδεις ακτίνες ειδικά τώρα που έχομε την «τρύπα του όζοντος», ακτίνες Χ) αλλά και μη ιονίζουσες (π.χ. κινητά τηλέφωνα, πεδία Γραμμών Μεταφοράς Υψηλής και υπερυψηλής Τάσης) δεν θίγονται. Πόσο μάλλον να τεθούν για ζητήματα π.χ. οι αρχές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για «αρχή της προφύλαξης» ή την «αρχή της συνετής αποφυγής». Ψιλά γράμματα ακόμα για τα σχολικά βιβλία Βιολογίας, αλλΆ όμως το ΥΠΕΠΘ απαγόρευσε (25) τα κινητά τηλέφωνα στα σχολεία, χωρίς να γνωρίζουν πλήρως και πειστικά τα παιδιά το γιατί!!!
6. Επίλογος - άλλα λόγια να αγαπιόμαστε
Και ενώ όλα αυτά ουσιαστικά απουσιάζουν, έχομε και μια έκπληξη: Την «επιστήμη της βιοηθικής». Στη §6.3, σελ. 126 (όλη), ανοίγεται μια πλευρά της βιοηθικής δια μέσου των μεταλλαγμένων: Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτής της παραγράφου είναι ότι τίθενται μια σειρά ερωτηματικά για πιθανά ζητήματα, για τα οποία πολλοί ειδικοί έχουν ήδη μιλήσει (26). Οι συγγραφείς δεν παίρνουν εδώ θέση, αλλά στέλνουν τους μαθητές στην … «επιστήμη της βιοηθικής», η οποία φυσικά δεν διδάσκεται στο Γυμνάσιο… Ήλθε λοιπόν η ώρα να μιλήσουν οι συγγραφείς γενικότερα και θεωρητικά: «Οι προβληματισμοί που προκύπτουν από τις εφαρμογές της σύγχρονης βιολογίας και γενετικής εξετάζονται από τον επιστημονικό κλάδο της βιοηθικής. Η βιοηθική ασχολείται με τα θέματα ηθικής που έχουν σχέση με όλες τις μορφές ζωής. Στοχεύει στη διατύπωση γενικών κανόνων σε σχέση με τις πρακτικές που εφαρμόζουμε, με σκοπό την ειρηνική ανάπτυξη της ανθρωπότητας και την αρμονική συνύπαρξη μας με το περιβάλλον». Και έτσι τόσο οι συγγραφείς, όσο και οι … «κριτές – αξιολογητές» (τους), νομίζουν ότι ξεμπέρδεψαν με όλα τα ζητήματα που αποκρύπτει το βιβλίο, τις υπεκφυγές στα ζητήματα πρόληψης - προφύλαξης - συνετής αποφυγής, τη γκρίζα διαφήμιση των μεταλλαγμένων, το άλλοθι των «διαθεματικών» – μικρών ερευνών και εργασιών, μέσα σε ένα σχολείο που βογκά στα επτάωρα, στις κοινωνικές ανισότητες των μαθητών, στην ουσιαστική έλλειψη ενισχυτικής διδασκαλίας, στα φίλτρα, στην εξετασιομανία, στην αποσπασματική γνώση, στην συνειδητή μη στήριξη των εκπαιδευτικών (27). Ερωτώ: Πως θα υπάρξει λοιπόν δυναμική και πολύμορφη αλληλεπίδραση και θα αποτιναχτεί το ιδεολόγημα της «αξιολόγησης»; Το άλλο ερώτημα που μπαίνει είναι: Αυτό το βιβλίο μπορεί να διορθωθεί; Αυτό το βιβλίο μπορεί να αποσυρθεί; Και αν ναι στο ένα ή στο άλλο, τότε υπάρχει η πολιτική βούληση σε μια κατεύθυνση σαν αυτή που περιγράψαμε;
8. Παραπομπές
(1) ΥΠΕΠΘ – Π.Ι., συγγραφείς Ευαγγελία Μαυρικάκη, Μαριάννα Γκούβρα, Αναστασία Καμπούρη, ΟΕΔΒ, ΑΘΗΝΑ, ανάδοχος συγγραφής ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ, Επιστημ. Υπέυθυνος Αντώνιος Σ. Μπομπέτσης, Κριτές – αξιολογητές Νικόλαος Μοσχονάς, Μιχάλης Θεοχαρόπουλος, Σεβαστή Βαμβακοπούλου.
(2) Καθηγητής φυσικής, πτ. θεολογίας, Γραμμ. Α΄ ΕΛΜΕ Αχαΐας, πρώην πρόεδρος του Συλλόγου Πρόληψης Ενημέρωσης Κατά Εξαρτησιογόνων Ουσιών Μεσσάτιδας Αχαΐας, Αντιπρ/δρος Ένωσης Συλλόγων Γονέων Μεσσάτιδας.
(3) Δρα Θεόδωρου Κ. Θεοδώρου, Κύπρος, «Η διαθεματική προσέγγιση της διδασκαλίας στη μέση εκπαίδευση»: «Όμως, όλες οι παραπάνω αναλύσεις και προτάσεις κινούνται σε θεωρητικό επίπεδο αφού σε καμία ευρωπαϊκή χώρα, σε επίπεδο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, δεν υπάρχει «θεματικό πρόγραμμα σπουδών» με την πιο πάνω έννοια. Οι παραπάνω θέσεις λειτουργούν στο επίπεδο της κριτικής των υπαρχόντων αναλυτικών προγραμμάτων και εμφανίζονται ως μανιφέστα ενός άλλου προγράμματος, δίνοντας γενικές κατευθυντήριες γραμμές που πρέπει να διέπουν το αναλυτικό πρόγραμμα του μέλλοντος.», http://alfavita.gr/artra/artro20070405c.php
(4) Τάσος Κουράκης, ήδη Βουλευτής Θεσσαλονίκης του ΣΥΡΙΖΑ, αναπληρωτής καθηγητής στο εργαστήριο Γενετικής του Ιατρικού Τμήματος του Α.Π.Θ διδάσκει Βιολογία και Γενετική: http://www.kourakis.gr/docs/Metalagmena/GMOBiologyBook.html (5) ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ ΑΛ. ΑΛΑΒΑΝΟΥ ΣΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΤΗΣ ΝΕΤ (Βασ. Λυριτζής - Δημ. Οικονόμου), 26/09/2007, για την απόσυρση του βιβλίου Ιστορίας της Στ΄ Δημοτικού: «… Δηλαδή είναι ένα θέμα της επιστημονικής κοινότητας, του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, ακόμα και της Ακαδημίας, που προβλέπουν τις διαδικασίες, προκειμένου κάποιες διορθώσεις που χρειάζεται να γίνουν, κάποιες παρατηρήσεις κ.λπ. Θα δεχόμουνα κι ένα τμήμα της πρώτης άποψης. Μπορεί να κάνει διάλογο η κοινωνία, ακόμα και τα πολιτικά κόμματα για θέματα του περιεχομένου της εκπαίδευσης. Δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι απΆ έξω…», http://www.syn.gr/gr/keimeno.php?id=7563
(6) Τάκης Φωτόπουλος, Η Νεοφιλελεύθερη Συναίνεση και η Κρίση της Οικονομίας Ανάπτυξης, ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: H ΚΡIΣΗ ΤΗΣ ΟIΚΟΝΟΜIΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1. Η κλασική έννοια της προόδου και η oικovoμία ανάπτυξης: «Η αναπόφευκτη συνέπεια ήταν, ιστορικά, η συγκέντρωση της oικovoμικής διαδικασίας σε μεγάλες παραγωγικές μονάδες που εξασφάλιζαν «oικovoμίες κλίμακας» και oικovoμική απoτελεσματικότητα, καθώς και η ακόμα μεγαλύτερη συγκέντρωση της oικovoμικής, πολιτικής και κoιvωvικής δύναμης στα χέρια των ελίτ (καπιταλιστές, γραφειοκράτες) πoυ έλεγχαv τηv oικovoμική διαδικασία. Επίσης, η αvεξέλεγκτη oυσιαστικά πoσoτική αvάπτυξη oδηγεί, στov μεv καπιταλισμό, στις περιoδικές κρίσεις αvεργίας και πληθωρισμoύ, στov δε υπαρκτό σoσιαλισμό, (σε συvδυασμό με τηv γραφειoκρατική συγκέvτρωση και oικovoμική αvαπoτελεσματικότητα της γραφειoκρατικής oργάvωσης) στη γεvική κατάρρευση τoυ συστήματoς.» και 2. Η oικovoμία ανάπτυξης σήμερα. Φθάσαμε στο τέλος; «Με άλλα λόγια, τα ημίμετρα πoυ πρoτείvovται σήμερα στις μητρoπόλεις για τη «λύση» τoυ oικoλoγικoύ πρoβλήματoς με παράλληλη συvέχιση της oικovoμίας αvάπτυξης, ακόμα και αv επιτυχoύv, θα έχoυv ως απoτέλεσμα τηv αvαβoλή, αλλά όχι και τη ματαίωση της oικoλoγικής καταστρoφής. Στo μεταξύ, εvτατικoπoίηση της παραγωγής σημαίvει φαιvoμεvική βελτίωση τoυ βιoτικoύ επιπέδoυ, αλλά και συvεχή επιδείvωση της πoιότητας ζωής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η εvτατικoπoίηση της αγρoτικής παραγωγής πoυ έχει oδηγήσει στη σημαvτική αυξηση της πρoσφoράς τρoφίμωv αλλά και στη παράλληλη αύξηση τωv κρoυσμάτωv καρκίvoυ, τρoφικώv δηλητηριάσεωv, δυσεvτεριωv κ.λπ. ως συvέπεια της εvτατικής χρήσης χημικώv —πoυ απoτελεί τη βασική αιτία της εντατικοποίησης της παραγωγής!», http://www.inclusivedemocracy.org/fotopoulos/grbooksconsensus/ch1.htm
(7) Το αμερικανικό μαγειρείο του σύγχρονου ντόπινγκ σερβίρει και στην Ελλάδα: http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=14005&m=A34&aa=1
(8) Α. Ελληνική Βουλή 17-09-2002: «Το τέταρτο κεφάλαιο του μέρους που αφορά τον αθλητισμό αναφέρεται στην καταπολέμηση του ντόπινγκ, ενός από τα πιο αρνητικά φαινόμενα στον αθλητισμό σήμερα. Αποτελεί διεθνές κοινωνικό και όχι μόνο αθλητικό πρόβλημα…». http://www.parliament.gr/vardikos/parliamentary/eis/170902.htm Β. Ε.Ε. IP/07/1066, Βρυξέλλες, 11 Ιουλίου 2007, Η Επιτροπή εκδίδει λευκή βίβλο για τον αθλητισμό: «…Η προώθηση μιας συντονισμένης προσέγγισης της ΕΕ στη μάχη κατά του ντόπινγκ, π.χ. με την υποστήριξη ενός δικτύου εθνικών οργανισμών αντιντόπινγκ…». Η λευκή βίβλος είναι διαθέσιμη στο δικτυακό τόπο http://ec.europa.eu/sport/index_en.html Γ. Κυπριακή Εθν. Επιτροπή: http://www.sport-koa.org.cy/index.shtm
(9) Α. Απαντήσεις Υπ. Επικρατείας: http://www.hri.org/news/greek/kyber/2004/04-08-23.kyber.html Β. Εσπερινή Ημερίδα Οβρυά Μεσσάτιδας, 20-04-2005, «Φαρμακοδιέγερση (Ντόπινγκ): Πρόληψη στις μικρές ηλικίες και στις τοπικές κοινωνίες», 21.04.2005 - Μπούρδαλας Α. Παναγιώτης: Το ντόπινγκ ως εξάρτηση, η πρόληψη ως ανάγκη, http://www.edra.ipet.gr/modules1.php?name=News&file=article&sid=23830
(10) Στην προσπάθειά μου να ανακαλύψω κάτι για την ανθρώπινη αναπαραγωγή, βρήκα μια έμμεση αναφορά (χωρίς να αναφέρεται η λέξη, όπως δεν αναφέρεται και στον κατάλογο «λέξεις-κλειδιά» του κεφ. Στη σελ. 112). Την αποτελούν οι γονότυποι της σελ. 108, ως παραδείγματα στους νόμους του Μέντελ!!! Τα ανθρώπινα υποκείμενα είναι μόνο δύο … σκίτσα ανθρώπινων κεφαλών (άνδρα-γυναίκας) εις διπλού, όπου αλλάζει το χρώμα των ματιών. Είναι ζήτημα δηλ. μόνο φαινοτυπικής αισθητικής…
(11) Στην § 4.32, σελ. 81 του νέου βιβλίου, με υπόθεμα «Ιοί», δεν αναφέρονται ονόματα ιών, πλην του κοινού κρυολογήματος. Στην ίδια § 4.2 (σε προαιρετική γνώση στην «Βιολογία και… ιατρική) αναφέρεται αναλυτικά η περίπτωση τουAIDS. Είναι αξιοσημείωτο ότι δεν γίνεται καμιά νύξη σε μεθόδους προφύλαξης! Αντίθετα, καλούνται οι μαθητές στη «μικρή έρευνα-εργασία» 2 της σελ. 92 ,«να οργανώσουν ενημερωτική εκστρατεία κατά του AIDS».
(12) Η Σύφιλη αναφέρεται στην «μικρή έρευνα και εργασία»1, σελ. 84, ως 5η μαζί με τις ασθένειες, φυματίωση, τύφο, τέτανο και χολέρα. Η οπτική της πιθανής αυτής εργασίας είναι τελείως διαφορετική. Είναι γενικού ενδιαφέροντος….
(13) ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟ ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ: http://www.pi-schools.gr/programs/depps/
(14) Περιβαλλοντική Πρωτοβουλία Μαγνησίας, ΟΙΚΟ-ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ, τεύχος 42 - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2001, «Στη διάσκεψη του Ρίο εισήχθηκε για πρώτη φορά από επιστήμονες η «συστημική προσέγγιση», σύμφωνα με την οποία ο πλανήτης πρέπει και αυτός με τη σειρά του να θεωρηθεί ως ένα πολύπλοκο (οικο)σύστημα, που υπακούει σε καθορισμένους ενιαίους νόμους, με τρόπο ώστε το όλο να επιδρά στο μέρος και το μέρος στο όλο...», http://oikoen.gr/oiko42.htm
(15) Ο δορυφόρος Terra της NASA ανιχνεύει παγκόσμια ρύπανση, NASA 2004, http://www.physics4u.gr/news/2004/scnews1490.html
(16) Πρωτόκολλο Κιότο, Ιανουάριος 01, 2005, http://www.greenpeace.org/greece/press/118523/32551
(17) Γραμμές Μεταφοράς Υψηλής Τάσης, ΚΥΤ, Περιβαλλοντική Προστασία και Δημόσια Υγεία, Του Γεωργίου Μ. Σαρηγιάννη Καθηγητή Ε.Μ. Πολυτεχνείου, http://www.tee.gr/online/epikaira/2003/2233/pg023.shtml
(18) ΘΕΜΑΤΑ ΑΦΟΠΛΙΣΜΟΥ - ΟΠΛΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ (ΟΜΚ), http://www.ypex.gov.gr/www.mfa.gr/el-GR/Policy/Multilateral+Diplomacy/International+Issues/Weapons/
(19) Νέες απειλές στο Ιράν για τα πυρηνικά, 22-09-2007, http://news.pathfinder.gr/news/world/middle-east/429283.html
(20) Ο κ Μιχαήλ Δεκλερής για τις πρόσφατες πυρκαγιές, 31/8/2007, http://www.e-ecology.gr/DiscView.asp?mid=1275&forum_id=5&
(21) Απόψεις ενός Δασολόγου για τις Πυρκαγιές, Ηλεκτρ. Εφημερίδα Στύξ, 10-09-2007: http://www.styga.gr/index.php?sid=b6c2ea39fc1a01b8b6a7e4b63732e5a1&act=detail&article=3163
(22) ΔΣ ΟΛΜΕ, 28-09-2007, http://www.alfavita.gr/anakoinoseis/anak20070929e.php
(23) Εσπερινή Ημερίδα Οβρυά Μεσσάτιδας, 20-04-2005, «Φαρμακοδιέγερση (Ντόπινγκ): Πρόληψη στις μικρές ηλικίες και στις τοπικές κοινωνίες», Ανδρέας Σαμοθρακίτης, Πρόεδρος Κίνησης «Πρόταση», Γραμμ. Κέντρου Πρόληψης Ν. Αχαΐας, με θέμα «Η Πρόληψη»: http://www.bibliopolis.gr/allGreeks/content.php?article.234
(24) Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας: «Βιολογικές επιδράσεις: Οι βιολογικές επιδράσεις που προκαλούν οι μη ιοντίζουσες ακτινοβολίες είναι διαφορετικές από εκείνες της ιοντίζουσας ακτινοβολίας, αλλά και μεταξύ τους. Έτσι, τα χαμηλόσυχνα ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία επιδρούν στο ανθρώπινο σώμα επάγοντας πεδία και ρεύματα στο εσωτερικό του, ενώ τα ραδιοκύματα και τα μικροκύματα θερμαίνοντας τα κύτταρα και τους ιστούς.», http://www.eeae.gr/gr/index.php?menu=0&fvar=html/president/_info_radiation_mi
(25) Χρήση κινητών τηλεφώνων ΥπΕΠΘ 132328/Γ2 7-12-2006, http://4grpe-anatol.att.sch.gr/announce/law/2006-12-07-132328-g2kinita.pdf
(26) ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, Επιτροπή για την εκτίμηση των πιθανών επιπτώσεων των γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών στην υγεία του ανθρώπου, http://www.kourakis.gr/docs/Metalagmena/theseis.html
(27) Νίκος Δαπόντες, «Πρώτες σκέψεις με αφορμή το νέο Πρόγραμμα Σπουδών και το βιβλίο Φυσικής Β΄ Γυμνασίου»: «… Τέλος, θα ήταν ενδιαφέρον να συνεχιστεί μια εποικοδομητική κριτική του νέου Προγράμματος Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) και του βιβλίου στα υπόλοιπα Κεφάλαια αναφορικά με τη διδασκαλία στο πραγματικό ελληνικό σχολικό περιβάλλον (πραγματικές ώρες διδασκαλίας, πραγματικός εξοπλισμός, «πραγματικοί» μαθητές). Μόνο έτσι θα βοηθηθεί και ο εκπαιδευτικός στην προσπάθεια του να μυήσει τους μικρούς μαθητές στην επιστημονική σκέψη…», http://www.dapontes.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=255&Itemid=46
«Οψόμεθα εις Φιλίππους…»
Οβρυά Μεσσάτιδας, 29-09-2007
|
