Αθήνα 8.9.2011, 13:03

Δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα η έκθεση - μελέτη για την ελληνική οικονομία και την απασχόληση έτους 2011του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ (θα την βρείτε στα συνημμένα). Η έκθεση αποτελεί διαχρονικά ένα πολύτιμο εργαλείο γνώσης για όλους με συμπεράσματα, επιχειρήματα και τεκμηριώσεις που συμβάλλουν στις δράσεις και τις διεκδικήσεις της ΓΣΕΕ και των Συνδικάτων αλλά και σε προτάσεις προς τα πολιτικά κόμματα  και τους φορείς.

Σε σχετικό μήνυμα της ΓΣΣΕ τονίζεται ότι "ιδιαίτερα στις σημερινές δύσκολες συνθήκες της ύφεσης, της ανεργίας, της περικοπής των οικονομικών, ασφαλιστικών και εργασιακών δικαιωμάτων των εργαζομένων και συνταξιούχων, η έκθεση ενισχύει τη θέση των Συνδικάτων, για τη διεκδίκηση ενός διαφορετικού μείγματος οικονομικής πολιτικής που θα  υπερβαίνει τα δεσμά και τις προβλέψεις του μνημονίου και των νεοφιλελεύθερων πολιτικών που επιβάλλονται στην Ελλάδα και στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Συμπεράσματα
Σύμφωνα με την έκθεση, οι εξελίξεις του 2011 επιβεβαιώνουν και ενισχύουν τις αναλύσεις, τα συμπεράσματα της ετήσιας έκθεσης για την ελληνική οικονομία και την απασχόληση του έτους 2010 καθώς και τις προτάσεις της ΓΣΕΕ για την κατεύθυνση της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής που θα έπρεπε να ακολουθήσει η Ελλάδα, προκειμένου να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις εξόδου από την κρίση της ελληνικής οικονομίας.

Ο ευρωπαϊκός καταμερισμός εργασίας που τοποθέτησε την Ελλάδα και τις άλλες Μεσογειακές χώρες στον δρόμο της σταδιακής τεχνολογικής, καινοτομικής, οργανωτικής και ποιοτικής απαξίωσης της παραγωγικής υποδομής στην μεταποίηση και στην γεωργία, με την κυρίαρχη επιλογή του τουρισμού των κατασκευών και των υπηρεσιών, οδήγησε την ελληνική οικονομία στην αξιοποίηση κυρίως της ανειδίκευτης και όχι ειδικευμένης εργασίας, στην παραγωγή προϊόντων χαμηλής ποιότητας, χαμηλής προστιθέμενης αξίας και χαμηλής ανταγωνιστικότητας στις διεθνής αγορές, με αποτέλεσμα την δημιουργία «δίδυμων ελλειμμάτων» στα δημόσια οικονομικά (δημόσιο έλλειμμα και χρέος) και στις εξωτερικές συναλλαγές της χώρας (έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου).

Ακριβώς αυτή η αναπτυξιακή στρατηγική συνεπικουρούμενη από την εφαρμοσμένη οικονομική πολιτική (Μνημόνιο 1 και Μνημόνιο 2) της εσωτερικής υποτίμησης, της λιτότητας, της ύφεσης, της ανεργίας (1 εκατ. άτομα στο τέλος του 2011) και της
ελεγχόμενης χρεοκοπίας, οδήγησε τους εργαζόμενους και τους συνταξιούχους στην σημερινή δυσμενή κατάσταση και σε αυτή που διαγράφεται μέχρι το 2015 (ακρίβεια, ιδιωτικοποιήσεις, απολύσεις, μείωση των εισοδημάτων, απορρύθμιση των εργασια-
κών σχέσεων, αποδόμηση του κοινωνικού κράτους, συρρίκνωση των κοινωνικών δικαιωμάτων,… κλπ.)

Πιο συγκεκριμένα, η εφαρμογή πολιτικών δημοσιονομικής, κοινωνικής και εισοδηματικής πειθαρχίας, ιδιαίτερα στην χώρα μας αλλά και στις άλλες χώρες κρίσης χρέους, για την αντιμετώπιση της κρίσης, φιλοδοξεί μάταια την επίτευξη συνθηκών σταθεροποίησης της ελληνικής οικονομίας, αφού αυτή η στρατηγική επιλογή μπορεί να επιτευχθεί με προϋποθέσεις και πολιτικές ανάκαμψης και όχι με συνθήκες στασιμότητας, αποπληθωρισμού και εσωτερικής υποτίμησης. Στην κατεύθυνση αυτή οι επιχειρήσεις και το κράτος σχεδιάζουν τρόπους μείωσης των μισθών και των εισοδημάτων γενικότερα των εργαζομένων οι οποίοι για να διασώσουν τη θέση εργασίας τους αποδέχονται χαμηλότερους μισθούς και ευέλικτες μορφές απασχόλησης. Όμως, η μείωση των μισθών είναι σύμπτωμα ασθενούς οικονομίας. Σύμπτωμα που μπορεί να επιδεινώσει περαιτέρω την υγεία της
(P. Krugman, 2009). Η μείωση των μισθών και των εισοδημάτων με την υπέρμετρη φορολογική επιβάρυνση (άμεση και έμμεση φορολογία) των μισθωτών και συνταξιούχων στην Ελλάδα και στις άλλες χώρες κρίσης χρέους, επιφέρει μείωση της ζήτησης, με αποτέλεσμα, να δημιουργούνται συνθήκες περαιτέρω επιδείνωσης και ύφεσης της ελληνικής οικονομίας με την αναπαραγωγή του φαύλου κύκλου λιτότητας, ανεργίας, ύφεσης. Η παρατήρηση αυτή σημαίνει ότι η προσδοκία της τρόϊκα και των φορέων άσκησης της οικονομικής πολιτικής στην Ελλάδα για επιστροφή της ελληνικής οικονομίας στις αγορές το 2012 δεν επιβεβαιώθηκε. Όμως, παρά την αποτυχία του Μνημονίου για την επιστροφή της ελληνικής οικονομίας στις αγορές το 2012, εκτιμούν ότι με το μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό πλαίσιο στρατηγικής 2012-2015, η ελληνική οικονομία θα επιστρέψει στις αγορές το 2014.

Πως όμως θα επιτευχθεί αυτός ο στόχος με την παράταση της ύφεσης, την αύξηση της ανεργίας, την μείωση της κατανάλωσης και την αβεβαιότητα μείωσης του δημόσιου ελλείμματος (17 δις. ευρώ το 2011, 15 δις. ευρώ το 2012, 11,5 δις. ευρώ το 2013)
και το δημόσιο χρέος να μην υποχωρεί κάτω από το 150% του ΑΕΠ το 2012 και να διαμορφώνεται το 2020 στο επίπεδο των 409 δις. ευρώ (200% του ΑΕΠ), (ΟΟΣΑ 2011, ΙΝΕ 2011). Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και να συμπεριληφθούν στα έσοδα του
μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού πλαισίου λιτότητας 2012 – 2015 οι εισπράξεις από τις προβλεπόμενες ιδιωτικοποιήσεις, το δημόσιο χρέος της χώρας μας αντί να μειωθεί θα αυξάνεται μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 2020. Όμως, μέχρι τότε ο συνεχής
δανεισμός της χώρας συνοδευόμενος από την εφαρμογή αυστηρών μέτρων λιτότητας θα μετατρέψει την ελληνική οικονομία από πραγματική σε εικονική.

Από την άποψη αυτή είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί η αναφορά στελέχους (O. Blanchard, 2011) του ΔΝΤ, σύμφωνα με τον οποίο «το πρόγραμμα προσαρμογής στην Ελλάδα θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως δεκαετές. Στην διάρκεια των δέκα αυτών ετών θα αποτελούσε έκπληξη εάν το πρόγραμμα αυτό γνωρίζαμε ότι θα απέδιδε». Επιπλέον οι θυσίες επιβάλλονται κυρίως στους μισθωτούς και συνταξιούχους για την εξισορρόπηση των δημοσιονομικών μεγεθών, συνοδεύονται από αναπτυξιακά, κοινωνικά και ανταγωνιστικά αδιέξοδα της ελληνικής οικονομίας, αφού η μείωση των μισθών και ημερομισθίων τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα δεν επέφερε βελτίωση του επιπέδου ανταγωνιστικότητάς της. Αντίθετα, αυτό που έχει επιτευχθεί είναι η υποχώρηση της αγοραστικής δύναμης του μέσου μισθού στο έτος 2003, του κατώτερου μισθού σε επίπεδα πριν το έτος 1984 και του επιπέδου ανεργίας στο έτος 1961,… κλπ).

Παράλληλα, έχουμε γίνει, με τον πιο ανησυχητικό τρόπο, μάρτυρες χρεοκοπιών και διακοπής της λειτουργίας επιχειρήσεων, απολύσεων και διαθεσιμοτήτων των εργαζομένων, διεύρυνσης των ευέλικτων μορφών απασχόλησης και της εκ περιτροπής εργασίας καθώς και σοβαρής επιδείνωσης του εισοδηματικού και βιοτικού επιπέδου των ελλήνων πολιτών. Η εργασία από βασικός παραγωγός πλούτου και οι αξιοπρεπείς και ποιοτικοί όροι εργασίας ως συντελεστές βελτίωσης του επιπέδου της παραγωγικότητας αντιμετωπίζονται ως επαχθές κόστος που επιβάλλεται η μείωσή του.

Εκτιμούμε ότι εάν δεν αποτραπούν αυτά τα δεδομένα, η ύφεση που βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη στην Ελλάδα, θα είναι βαθιά και θα διαρκέσει αρκετά χρόνια, κατά τα οποία, η ελληνική οικονομία θα απολέσει σε σημαντικό βαθμό την δυναμικότητα των παραγωγικών της δυνάμεων. Κατά συνέπεια, επιβάλλεται τα συνδικάτα στην Ελλάδα και την Ευρώπη να αντικρούσουν την στρατηγική αυτή και να προτείνουν ως δρόμο εξόδου από την κρίση την διαμόρφωση μιας κοινωνίας αλληλεγγύης με την εφαρμογή κανόνων σεβασμού των κοινωνικών και εργασιακών δικαιωμάτων και την υλοποίηση μιας άλλης οικονομικής αναπτυξιακής και κοινωνικής πολιτικής η οποία, εκτός των άλλων, θα συμβάλει στην συλλογική συγκρότηση του εργασιακού υποκειμένου.

Αντίθετα, η απόφαση της Συνόδου Κορυφής (21/7/2011) η οποία περιλαμβάνει επιμήκυνση της αποπληρωμής του ελληνικού χρέους, μείωση του επιτοκίου, επαναγορές και ανταλλαγές ομολόγων, βελτιώνει τους όρους δανεισμού, μειώνει το μέγεθος του
χρέους κατά 25 δίσ. ευρώ καθιστώντας το πιο διαχειρίσιμο αλλά η σημαντικότητα εμπεριέχεται στην σχέση που θα διαμορφωθεί κατά τα επόμενα χρόνια ανάμεσα στο χαμηλότερο επιτόκιο (επί ενός μικρότερου χρέους) και τον ρυθμό ανάπτυξης. Και
αυτό γιατί παραμένει η στρατηγική της εφαρμογής των μέτρων λιτότητας και των ιδιωτικοποιήσεων, τα οποία εμπεριέχοντας συρρίκνωση των αναδιανεμητικών και αναπτυξιακών λειτουργιών, ελλοχεύει ο κίνδυνος, παρά τις θυσίες των μισθωτών και
των συνταξιούχων, να υπονομευτεί η όποια βελτίωση των όρων δανεισμού καθώς και η επίτευξη του στόχου επιστροφής της ελληνικής οικονομίας στις αγορές.

Από την απόφαση αυτή, η εναλλακτική πρόταση εξόδου από την κρίση την οποία καταθέτουν και διεκδικούν τα συνδικάτα στην Ελλάδα στοχεύει στην αλλαγή της εφαρμοζόμενης οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής και στην αντιμετώπιση των διαρθρωτικών προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας με: α) την αναδιανομή του εισοδήματος, την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής (41 δις ευρώ οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το δημόσιο 30/06/2011, και εισφοροδιαφυγής για την ανάσχεση της
δημιουργίας πρωτογενών ελλειμμάτων (ένα ευρώ στα τέσσερα που παράγονται στην ελληνική οικονομία δεν φορολογείται με διαρροή ετήσιων εισόδων 12 – 15 δις ευρώ ΟΟΣΑ 2009), και β) με την διαμόρφωση ενός νέου αναπτυξιακού προτύπου,
τη βελτίωση του επιπέδου της διαθρωτικής ανταγωνιστικότητας (ποιότητα παραγωγής, ποιότητα προϊόντων και υπηρεσιών, ποιότητα εργασιακών σχέσεων, ποιότητα εισοδήματος, ποιότητα κοινωνικής προστασίας, κλπ).

Στην κατεύθυνση αυτή η Έκθεση για την ελληνική οικονομία και την Απασχόληση του 2011 ελπίζουμε ότι με την επιστημονική ανάλυση των βασικών και σύγχρονων προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας σε συνθήκες οικονομικής κρίσης και ύφεσης και με την τεκμηριωμένη εκτίμηση του αδιεξόδου της εφαρμοζόμενηςοικονομικής πολιτικής και της αναγκαιότητας υλοποίησης μιας εναλλακτικής πολιτικής εξόδου από την κρίση, θα επιτύχει τον στόχο της, αποτελώντας πολύτιμο εργαλείο αφενός για την ουσιαστική και τεκμηριωμένη διεκδίκηση των συνδικαλιστικών στελεχών, των εργαζομένων και των συνταξιούχων στην κοινωνική διαπραγμάτευση και την συμβολή τους στη δημόσια συζήτηση και αφετέρου για την επιστημονική
κοινότητα της χώρας μας, στην ανάπτυξη της ερευνητικής της δράσης και του επιστημονικού προβληματισμού για τα συγκεκριμένα ζητήματα και τις προοπτικές τους.

Παράλληλα, θεωρώντας ότι η Έκθεση συνιστά μια συγκροτημένη μεθοδολογικά και τεκμηριωμένη επιστημονικά ανάλυση των πτυχών της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας, η διοίκηση του ΙΝΕ, ο επιστημονικός διευθυντής και το επιστημονικό προσωπικό του ΙΝΕ, θα θεωρήσουν ως θετική συμβολή, όχι μόνο την κατάθεση παρατηρήσεων αλλά και διαφορετικών προσεγγίσεων, σχετικά με την μεθοδολογία, τα στατιστικά στοιχεία και την ανάλυση των πτυχών του οικονομικού και κοινωνικού σχηματισμού στην χώρα μας.

* Ακολουθεί πίνακας με τα περιεχόμενα της έκθεσης και -στα συνημμένα- η έκθεση.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Σύνοψη Συμπερασμάτων
Πρόλογος
Εισαγωγή

ΜΕΡΟΣ 1: Οι κατευθύνσεις της οικονομικής πολιτικής
1.1. Σύγχρονες εξελίξεις και μεταβολές των βασικών μεγεθών της ελληνικής οικονομίας

ΜΕΡΟΣ 2: Τρία έτη κρίσης. Η εσωτερική υποτίμηση
2.1. Η διαδικασία της εσωτερικής υποτίμησης

MEΡΟΣ 3: Η σταθερότητα του ελληνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος και ο δανεισμός των ελληνικών επιχειρήσεων και νοικοκυριών
3.1. Εισαγωγή
3.2. Οι καταθέσεις και τα άλλα κεφάλαια χρηματοδότησης του τραπεζικού συστήματος
3.2.1. Εξέλιξη των καταθέσεων στα εγχώρια πιστωτικά ιδρύματα
3.2.2. Η εξάρτηση των εγχωρίων εμπορικών τραπεζών από την χρηματοδότηση της ΕΚΤ
3.2.3. Τιτλοποιήσεις
3.3. Η χρηματοδότηση (δανεισμός) των ελληνικών επιχειρήσεων και νοικοκυριών από τα πιστωτικά ιδρύματα
3.3.1. Η σύνθεση των χορηγήσεων των ελληνικών εμπορικών τραπεζών
3.4. Επιτόκια καταθέσεων και χορηγήσεων
3.5. Επάρκεια κεφαλαίων και δείκτες ευρωστίας του ελληνικού τραπεζικού συστήματος
3.5.1. Λόγος καταθέσεων προς απαιτήσεις (δάνεια)
3.5.2. Δάνεια σε καθυστέρηση
3.5.3. Έσοδα και κερδοφορία του ελληνικού τραπεζικού συστήματος
3.5.4. Πιστωτικός κίνδυνος και κεφαλαιακή επάρκεια του ελληνικού τραπεζικού συστήματος
3.6. Τα διδάγματα από τη χρηματοπιστωτική κρίση και ο κοινωνικός ρόλος του τραπεζικού συστήματος

MEΡΟΣ 4: Η εξέλιξη των βασικών μεγεθών κατά το 2010-2011
4.1. Οι εξελίξεις κατά το έτος 2010-2011

MEΡΟΣ 5: Οικονομική Κρίση και Δημοσιονομικές Εξελίξεις στην Ελλάδα
5.1. Εισαγωγή
5.2. Σύγχρονες εξελίξεις στην Παγκόσμια Οικονομία
5.3. Σύγχρονες εξελίξεις στην Οικονομία της Ευρωζώνης
5.4. Σύγχρονες οικονομικές εξελίξεις στην Ελλάδα
5.5. Σύγχρονες δημοσιονομικές εξελίξεις στην ελληνική οικονομία

MEΡΟΣ 6: Μισθοί, κόστος εργασίας, περιθώρια κέρδους
6.1. Οι μεταβολές των κυριότερων μεγεθών
6.2. Διεθνείς συγκρίσεις μισθών και κόστους εργασίας
6.3. Το κόστος εργασίας, τα περιθώρια κέρδους και ο σχηματισμός των τιμών
6.4. Οι κατώτατοι μισθοί στην Ελλάδα και στην Ευρωπαϊκή Ένωση
6.4.1. Επίπεδα κατώτατων μισθών στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2011
6.4.2. Εξέλιξη των κατώτατων αποδοχών στην Ελλάδα (1984-2012)

MEΡΟΣ 7: Η Απασχόληση και η Ανεργία
7.1. Οι μεταβολές των βασικών μεγεθών της αγοράς εργασίας
7.2. Η αυτοαπασχόληση
7.3. Απασχόληση & Ανεργία το Α΄ τρίμηνο του 2011
7.3.1. Εργατικό Δυναμικό και απασχόληση, χαρακτηριστικά και μεταβολές
7.3.2. Χαρακτηριστικά και μεταβολές των ανέργων
7.3.3. Οι ροές από και προς την απασχόληση
7.3.4. Η απασχόληση και ανεργία στις περιφέρειες

MEΡΟΣ 8: Κόστος της κλιματικής αλλαγής, η απασχόληση και οι προτάσεις για μια νέα προσέγγιση του οικονομικού σχεδιασμού
8.1. Εισαγωγή
8.2. Η μελέτη του ΙΝΕ
8.3. Κλιματική αλλαγή και ζητήματα οικονομικής στρατηγικής
8.3.1. Η έκθεση Στερν και το κόστος της άμβλυνσης: ανεπάρκεια των μηχανισμών της αγοράς
8.3.2. Τα όρια της μεγέθυνσης και η νέα προσέγγιση της οικονομίας
8.3.3. Η κοινωνική κατανόηση και οργάνωση της αβεβαιότητας
8.3.4. Για ένα νέο δημόσιο χώρο διαλόγου και δράσης
8.4. Συμπεράσματα

MEΡΟΣ 9: Oι εργασιακές σχέσεις στην Eλλάδα και στην Ευρώπη κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης
9.1. Tο εργασιακό τοπίο στην Ελλάδα μετά από το Μνημόνιο
9.2. Οι εξελίξεις στις εργασιακές σχέσεις στο πλαίσιο της υπαγωγής της Ελλάδας στο Μηχανισμό Δημοσιονομικής
Σταθερότητας
9.2.1. Το νέο νομοθετικό πλαίσιο
9.2.2. Οι επιμέρους ρυθμίσεις
9.2.2.1. Μέτρα για τους εργαζόμενους στον δημόσιο τομέα, τον ευρύτερο δημόσιο τομέα και τις ΔΕΚΟ
9.2.2.2. Μέτρα για τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας
9.2.2.3. Θεμελιώδεις επεμβάσεις στο σύστημα συλλογικών διαπραγματεύσεων
9.2.3. Αντίθεση των ανωτέρω ρυθμίσεων με θεμελιώδεις διατάξεις του Συντάγματος και σειρά Διεθνών Συμβάσεων
και Συνθηκών
9.2.4. Η προσφυγή της ΓΣΕΕ στην Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων για την Εφαρμογή Συμβάσεων και Συστάσεων
της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας
9.3. Αλλαγές στην εργατική νομοθεσία στην εποχή του Μνημονίου
9.4. Εξελίξεις στις Εργασιακές Σχέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση
9.4.1. Εξελίξεις στην νομοθεσία
9.4.2. Εξελίξεις στις συνθήκες εργασίας

MEΡΟΣ 10: Διεθνείς και ευρωπαϊκές εξελίξεις στην κοινωνική ασφάλιση
10.1. Τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης στην ευρωπαϊκή και διεθνή τους διάσταση
10.2. Τα δεδομένα και οι προκλήσεις των συνταξιοδοτικών συστημάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση
10.3. Προτεραιότητες και Επιλογές της Συνταξιοδοτικής πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση
10.4. Η εξέλιξη των θέσεων της ΔΟΕ σε ένα κρίσιμο ιστορικό σταυροδρόμι
10.5. Οι κίνδυνοι για την εργαλειοποίηση της κοινωνικής προστασίας και για την υποχώρηση του δημόσιου χαρακτήρα της κοινωνικής ασφάλισης στις θέσεις της ΔΟΕ
10.6. Οι προτεραιότητες της ΔΟΕ ως σημείο αναφοράς για την ορθή οικονομική διακυβέρνηση του συστήματος
κοινωνικής ασφάλισης
10.8. Οι νέοι ασφαλιστικοί νόμοι υπό το πρίσμα των διεθνώνκαι ευρωπαϊκών εξελίξεων

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑTA
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

* Στο συνημμένο αρχείο θα βρείτε την Έκθεση.