Αθήνα 8.1.2013, 11:42

Η ελληνική ποντοπόρος ναυτιλία εξακολουθεί να κυριαρχεί στις παγκόσμιες θάλασσες και να συνεισφέρει οφέλη στην ελληνική οικονομία, διαπιστώνει έρευνα του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) για τη συμβολή της ποντοπόρου ναυτιλίας στην ελληνική οικονομία.

Σύμφωνα με αυτή (θα την βρείτε παρακάτω στα συνημμένα), η ελληνική Ναυτιλία εξακολουθεί να κατέχει ηγετική θέση στην παγκόσμια αγορά, καθώς οι έλληνες πλοιοκτήτες ελέγχουν πάνω από 4.065 φορτηγά πλοία, εκ των οποίων περίπου 3.760 εκτιμώνται ότι είναι ποντοπόρα, σύμφωνα με στοιχεία του IHS Fairplay World Shipping Encyclopedia για το 2012. Σε όρους χωρητικότητας, ο ελληνόκτητος στόλος ηγείται της παγκόσμιας ναυτικής αγοράς με 184 εκατ. τόνους (dwt),  ενώ σε κοντινή απόσταση βρίσκεται η Ιαπωνία (Πίνακας). Τα περισσότερα ελληνόκτητα πλοία, όπως ισχύει και στις περισσότερες χώρες με σημαντικό στόλο, είναι νηολογημένα υπό ξένη σημαία. Επιπλέον ένδειξη της δύναμης της ελληνικής Ναυτιλίας αποτελεί το γεγονός ότι το 52% των εισηγμένων ναυτιλιακών στα δύο μεγαλύτερα (με βάση την κεφαλαιοποίηση) χρηματιστήρια στο κόσμο -NYSE και NASDAQ- έχει έλληνες ιδιοκτήτες.

Οι συντάκτες της έρευνας εκτιμούν ότι η ναυτιλία αποτελεί ένα ιδιαίτερα σημαντικό κλάδο της ελληνικής οικονομίας καθώς οι  θαλάσσιες μεταφορές συνεισέφεραν άμεσα €8,4 δισεκ. προστιθέμενη αξία το 2009 (περίπου το 4% του συνόλου της οικονομίας). Εξ’ αυτών, τα €5,4 δισεκ. αφορούν εταιρικά κέρδη, τα €2,2 δισεκ. αποσβέσεις και τέλος τα €680 εκατ. μισθούς και εισφορές. Η πλειοψηφία της προστιθέμενης αξίας του κλάδου  θαλάσσιων μεταφορών προέρχεται από την ποντοπόρο  ναυτιλία, καθώς το 93% της συνολικής αξίας των παραγόμενων υπηρεσιών του κλάδου αντιστοιχεί σε εξαγωγές. Σύμφωνα με στοιχεία από τους πίνακες εισροών-εκροών της Εurostat, οι  θαλάσσιες μεταφορές έχουν το υψηλότερο εμπορικό πλεόνασμα από όλους τους κλάδους της οικονομίας (καθαρές εξαγωγές €12,7 δισεκ. το 2009 και €14,5 δισεκ. το 2010), ενώ το 46,9% του πλεονάσματος στο ισοζύγιο υπηρεσιών για το 2011 προήλθε από καθαρές εισπράξεις του τομέα μεταφορών (ΤτΕ). Η ελληνική ναυτιλία αποτελεί κλάδο υψηλής παραγωγικότητας,  καθώς σε όρους προστιθέμενης αξίας ανά εργαζόμενο οι θαλάσσιες μεταφορές κατέχουν την υψηλότερη θέση στην ελληνική οικονομία, μετά από τον κλάδο διαχείρισης ακίνητης περιουσίας.

Συνυπολογίζοντας τις αλληλεπιδράσεις των κλάδων της ελληνικής οικονομίας μέσα από το υπόδειγμα εισροών/εκροών, η συμβολή των  θαλάσσιων μεταφορών στα κύρια οικονομικά μεγέθη της χώρας πολλαπλασιάζεται με αποτέλεσμα η τελική  ζήτηση για θαλάσσιες μεταφορές να δημιουργεί στο σύνολο (άμεσα και έμμεσα) €13,3 δισεκ. εγχώρια προστιθέμενη αξία το 2009, ήτοι περίπου 6,1% του ΑΕΠ της χώρας

Ενδεικτικά, οι κλάδοι που ευνοούνται έμμεσα (με ή χωρίς την ιδιωτική κατανάλωση) είναι αφενός αυτοί που καλούνται να εξυπηρετήσουν  τις δραστηριότητες  του κλάδου  θαλάσσιων μεταφορών (αποθήκευση,  διαχείριση φορτίου - cargo handling,  ταξιδιωτικά γραφεία, συμβουλευτικές και νομικές υπηρεσίες, χονδρικό εμπόριο, πετρελαιοπροϊόντα και άλλα) και αφετέρου οι κλάδοι που σχετίζονται με βασικά αγαθά και υπηρεσίες που αγοράζουν τα νοικοκυριά με το επιπλέον εισόδημα που δημιουργείται κατά το μήκος της αλυσίδας αξίας των  θαλάσσιων μεταφορών (ακίνητη περιουσία-ενοίκια, τρόφιμα ποτά, υπηρεσίες υγείας, ξενοδοχεία-εστιατόρια και άλλα).  Αντίστοιχα, αυτοί οι κλάδοι αναμένεται να πληγούν περισσότερο από την -για οποιοδήποτε λόγο- παύση της διαχείρισης των πλοίων εντός της χώρας.

Η άμεση καταγεγραμμένη συνεισφορά των  θαλάσσιων μεταφορών στην απασχόληση, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το 2009, περιορίζεται στα 34 χιλ. άτομα. Σημαντικό χαρακτηριστικό του κλάδου αποτελεί το σχετικά υψηλό ποσοστό απασχόλησης ξένων υπηκόων – σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ το 2008 το 42% των απασχολούμενων στα πλοία συμβεβλημένα με το Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο (ΝΑΤ) δεν ήταν Έλληνες. Ταυτόχρονα, η καταγραφή της απασχόλησης μόνο σε συμβεβλημένα με το ΝΑΤ πλοία οδηγεί σε υποεκτίμηση του συνόλου των απασχολούμενων στην ποντοπόρο ναυτιλία που διαχειρίζεται από εγχώρια ναυτιλιακά γραφεία, όπως αναδεικνύεται από το πολύ χαμηλό ποσοστό απασχολουμένων σε πλοία υπό ξένη σημαία.

Παρόλα αυτά, το συνολικό όφελος  για την  ελληνική οικονομία από τις  θαλάσσιες μεταφορές σε όρους απασχόλησης  -από την ανάγκη εξυπηρέτησης της ζήτησης για θαλάσσιες μεταφορές καθώς και από την κατανάλωση που οφείλεται στο εισόδημα των εργαζομένων κατά  μήκος  της αλυσίδας αξίας των  θαλάσσιων μεταφορών -είναι πολύ σημαντικό, καθώς εκτιμάται  με τη χρήση του υποδείγματος εισροών-εκροών της ελληνικής οικονομίας του ΙΟΒΕ ότι το 2009 ξεπέρασε τα 192 χιλ. άτομα. Τα αντίστοιχα οφέλη στο εισόδημα των νοικοκυριών υπολογίζονται στα €2,7 δισεκ.

Ως προς τη φορολόγηση, η έρευνα διαπιστώνει ότι η ποντοπόρος ναυτιλία απολαμβάνει ευνοϊκό φορολογικό πλαίσιο σε σύγκριση με τους υπόλοιπους κλάδους της ελληνικής οικονομίας. Στην Ελλάδα ισχύει το καθεστώς φορολόγησης της χωρητικότητας των πλοίων (tonnage tax), βάσει του οποίου θεσπίζεται ένας συγκεκριμένος φορολογικός συντελεστής ανά τόνο (ρυθμιζόμενος με βάση τις κλίμακες χωρητικότητας και την ηλικία του πλοίου), ενώ  τα εταιρικά κέρδη απαλλάσσονται από φορολόγηση. Παρόμοια ευνοϊκή μεταχείριση παρατηρείται σε όλα τα κράτη με αναπτυγμένη ποντοπόρο  ναυτιλία και δη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λόγω της διεθνοποιημένης φύσης της συγκεκριμένης δραστηριότητας. Το μεταφορικό έργο της ποντοπόρου ναυτιλίας εκτελείται σε διεθνή ύδατα, συχνά σε μεγάλη απόσταση από τα γραφεία διαχείρισης. Για το λόγο αυτό, η δραστηριότητα διαχείρισης μπορείσχετικά εύκολα να μεταναστεύσει σε άλλο κράτος με ευνοϊκότερο φορολογικό καθεστώς, αρκεί να υπάρχει εκεί η κατάλληλη τεχνοοικονομική υποδομή και  το κατάλληλα εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό. Έτσι, η φορολόγηση της χωρητικότητας των πλοίων  είναι το κυρίαρχο σύστημα φορολόγησης (με ελάχιστες διαφοροποιήσεις) ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες με ναυτική παρουσία, εξαντλώντας τις φορολογικές υποχρεώσεις των ναυτιλιακών επιχειρήσεων απέναντι στα κράτη νηολόγησης ή εγκατάστασης.

Τέλος, η έρευνα επισημαίνει ότι μια απότομη αλλαγή του φορολογικού καθεστώτος των ναυτιλιακών επιχειρήσεων, χωρίς προσεκτική μελέτη των αντίστοιχων καθεστώτων σε ανταγωνιστικά ναυτιλιακά κέντρα, ενδέχεται να οδηγήσει σε μείωση της οικονομικής δραστηριότητας, των θέσεων εργασίας, ακόμα και σε μείωση των καθαρών  φορολογικών εσόδων, ως αποτέλεσμα μετανάστευσης των ναυτιλιακών επιχειρήσεων. Παρά τις ευνοϊκές φορολογικές ρυθμίσεις για την ποντοπόρο ναυτιλία, οι θαλάσσιες μεταφορές συνεισέφεραν άμεσα και έμμεσα στα φορολογικά έσοδα του κράτος περισσότερα από €790 εκατ. το 2009.

Θα πρέπει, πάντως, να επισημανθεί ότι κοινή είναι η παραδοχή ακόμη και στους ναυτιλιακούς κύκλους ότι οι εφοπλιστές απολαμβάνουν ένα είδος φορολογικής ασυλίας σχεδόν σε όλον τον κόσμο. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που ωθεί μερικούς από αυτούς στην απόφαση να επιστρέψουν στις πατρίδες τους ένα μέρος από τα μη αποδοθέντα μέσω δωρεών και ανάπτυξης κοινωνικού έργου.

* Στο συνημμένο αρχείο θα βρείτε την έκθεση του ΙΟΒΕ.