Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση του Ινστιτούτου, το αντικείμενο της μελέτης έχει τρεις διαστάσεις: Η πρώτη είναι η εξέταση της φτώχειας για το σύνολο του ελληνικού πληθυσμού τα έτη πριν και μετά την έναρξη της κρίσης, 2009, 2010 και 2011. Η δεύτερη διάσταση είναι η μελέτη των βασικών δημογραφικών και εργασιακών χαρακτηριστικών του γεωργικού πληθυσμού της Ελλάδας με βάση τα δεδομένα της δειγματοληπτικής έρευνας EU-SILC. Η τρίτη διάσταση είναι η εξέταση της διάρθρωσης της φτώχειας εντός του γεωργικού πληθυσμού και σε σύγκριση με τον υπόλοιπο μη γεωργικό πληθυσμό της χώρας.

Σε ό,τι αφορά το γεωργικό πληθυσμό της χώρας τα εμπειρικά ευρήματα της έρευνας καταδεικνύουν ότι η έναρξη της κρίσης επηρέασε τη σύσταση του. Αρχικά μειώθηκε το μέγεθός του και ταυτόχρονα αυξήθηκε ο μη γεωργικός πληθυσμός, φανερώνοντας μια σημαντική και απότομη μετατόπιση σε άλλα επαγγέλματα. Οδήγησε επίσης σε μεγάλη μείωση του μεριδίου των μισθωτών πλήρους απασχόλησης εντός του γεωργικού πληθυσμού. Επιπλέον το βασικό δημογραφικό χαρακτηριστικό του γεωργικού πληθυσμού είναι η γήρανση. Η εργασιακή εικόνα του γεωργικού πληθυσμού κυριαρχείται από τους συνταξιούχους και στη συνέχεια από τους αυτοαπασχολούμενους. Oι συνταξιούχοι γεωργοί αποτελούν περίπου το 40% του γεωργικού πληθυσμού, ενώ αυτοί που καλλιεργούν τη γη είναι στη συντριπτική τους πλειονότητα αυτοαπασχολούμενοι, με την ύπαρξη πολύ μικρού ποσοστού ανειδίκευτων εργατών ̶ μισθωτών στη γεωργία. 

Το ποσοστό φτώχειας πριν την έναρξη της κρίσης ήταν διπλάσιο στο γεωργικό πληθυσμό σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Η κρίση αύξησε αυτό το ποσοστό φτώχειας, κυρίως στη μεγάλη μερίδα των αυτοαπασχολούμενων του γεωργικού πληθυσμού (στην πλειονότητά τους κατ’ επάγγελμα γεωργοί) και των συνταξιούχων. Ενδιαφέροντα επίσης συμπεράσματα εξάγονται ως προς τη γεωγραφική διάσταση της φτώχειας του γεωργικού πληθυσμού, τη σχέση της με το επίπεδο εκπαίδευσης και το μέγεθος της οικογένειας.  

Τα εμπειρικά ευρήματα και τα συμπεράσματα της έρευνας μπορούν να φανούν χρήσιμα τόσο για την κατανόηση της κατάστασης που επικρατεί στον γεωργικό χώρο της Ελλάδας, όσο και για την εισοδηματική ανισότητα που χαρακτηρίζει ένα μεγάλο τμήμα του ελληνικού πληθυσμού, το οποίο περιλαμβάνει τόσο μισθωτούς όσο και αυτοαπασχολούμενους που έχουν το κοινό χαρακτηριστικό της σύνδεσής τους με την καλλιέργεια της γης. Ελπίζουμε η παραπάνω έρευνα να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των γεωργικών οικογενειών στην Ελλάδα.

Το Παρατηρητήριο Οικονομικών και Κοινωνικών Εξελίξεων του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ αποτελεί έναν χώρο έρευνας και δράσης που απευθύνεται στους εργαζομένους, στην ακαδημαϊκή κοινότητα, στους φορείς χάραξης πολιτικής και στο σύνολο των πολιτών. Στόχος του είναι να προσφέρει επιστημονικά τεκμηριωμένες αναλύσεις για μια σειρά κοινωνικών και οικονομικών ζητημάτων που βρίσκονται στο επίκεντρο της τρέχουσας συγκυρίας και που έχουν άμεση σχέση με τα συμφέροντα του κόσμου της εργασίας. Το Παρατηρητήριο είναι σημείο συνάντησης και δημιουργικού διαλόγου πληθώρας ερευνητών, με απώτερο στόχο την ανάδειξη διαστάσεων των σύγχρονων οικονομικών και κοινωνικών φαινομένων που έχουν ιδιαίτερη αξία για την οπτική των εργαζομένων και των συνδικάτων. Παράλληλα, η ερευνητική του δραστηριότητα εντάσσεται σε μια ευρύτερη προσπάθεια καταγραφής πολιτικών που δύνανται να συνεισφέρουν με ουσιαστικό τρόπο στην επίλυση των σημαντικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει στην τρέχουσα περίοδο ο κόσμος της εργασίας. 

Η δραστηριότητα του Παρατηρητηρίου επικεντρώνεται σε τρεις βασικούς τομείς: α) στην οικονομία και την ανάπτυξη, β) στο κοινωνικό κράτος και το μέλλον της εργασίας και γ) στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού σε περιβάλλον δημοκρατίας και ισότητας. Ο πρώτος τομέας αφορά τα αίτια και τις επιπτώσεις της πρόσφατης οικονομικής κρίσης, τις σύγχρονες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει ο δημόσιος τομέας και η δημοσιονομική πολιτική στην Ελλάδα, καθώς και τις αλλαγές που είναι αναγκαίο να πραγματοποιηθούν στο αναπτυξιακό πρότυπο της χώρας. Ο δεύτερος τομέας αναφέρεται στην ασκούμενη κοινωνική πολιτική, στα ζητήματα της φτώχειας και των ανισοτήτων, στις εργασιακές σχέσεις και στο θεσμικό πλαίσιο των αγορών εργασίας. Ιδιαίτερη έμφαση δίνει στην ανάλυση της τρέχουσας συγκυρίας και στην αποδόμηση που επιχειρείται σε μια σειρά δικαιωμάτων και κατακτήσεων των εργαζομένων. Τέλος, ο τρίτος τομέας επικεντρώνεται σε θέματα που αφορούν την εκπαίδευση και την κατάρτιση των εργαζομένων, τις ποιοτικές και ποσοτικές διαστάσεις της ανεργίας, τον κοινωνικό αποκλεισμό και το ρατσισμό που βιώνει σημαντική μερίδα των εργαζομένων και των ανέργων στη χώρα.

Είναι προφανές ότι οι τρεις προαναφερθέντες τομείς έχουν επικαλύψεις μεταξύ τους. Μέσα από τα κείμενά του το Παρατηρητήριο επιδιώκει να αναδείξει αυτές τις επικαλύψεις και να φέρει στην επιφάνεια τα οφέλη που μπορεί να προκύψουν από την πολύπλευρη ανάλυση των σύγχρονων οικονομικών και κοινωνικών φαινομένων. Στο πλαίσιο της προσπάθειας που επιχειρείται, θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική η κατάθεση παρατηρήσεων, προτάσεων αλλά και εναλλακτικών προσεγγίσεων από όσους και όσες επιθυμούν να συνεισφέρουν στην ερευνητική δραστηριότητα του Παρατηρητηρίου.

* Κατεβάστε την μελέτη.