Ο «Ορίζοντας 2020», το ύψους 77 δισ. ευρώ πρόγραμμα της ΕΕ για τη χρηματοδότηση της έρευνας και της καινοτομίας, στηρίζει την επιστημονική αριστεία στην Ευρώπη και έχει συμβάλει στην επίτευξη ιδιαίτερα σημαντικών επιστημονικών ανακαλύψεων, όπως η ανακάλυψη εξωπλανητών και βαρυτικών κυμάτων. Τα επόμενα 3 χρόνια, η Επιτροπή θα επιδιώξει η χρηματοδότηση της έρευνας να έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο, εστιάζοντας σε λιγότερα αλλά πιο σημαντικά θέματα, όπως η μετανάστευση, η ασφάλεια, η κλιματική αλλαγή, η καθαρή ενέργεια και η ψηφιακή οικονομία. Το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» θα προσανατολιστεί περισσότερο προς την προώθηση καινοτομιών αιχμής που θα δημιουργήσουν νέες αγορές.

Ο κ. Κάρλος Μοέδας, Επίτροπος αρμόδιος για την έρευνα, την επιστήμη και την καινοτομία, δήλωσε: «Τεχνητή νοημοσύνη, γενετική, τεχνολογία “blockchain”: η επιστήμη βρίσκεται στο επίκεντρο των σημερινών πολλά υποσχόμενων καινοτομιών αιχμής. Η Ευρώπη κατέχει ηγετική θέση παγκοσμίως στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας και θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην προώθηση της καινοτομίας. Η Επιτροπή καταβάλλει συντονισμένη προσπάθεια —μεταξύ άλλων και με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας που πραγματοποιεί τώρα τα πρώτα του βήματα— για να παράσχει στις πολλές καινοτόμες ευρωπαϊκές εταιρείες ένα εφαλτήριο για να καταστούν παγκόσμιες ηγέτιδες».

Από την αρχή της θητείας της, η Επιτροπή Γιούνκερ εργάζεται σκληρά για να δώσει στους πολλούς καινοτόμους επιχειρηματίες της Ευρώπης κάθε ευκαιρία για να διαπρέψουν. Η Επιτροπή δρομολογεί τώρα την πρώτη φάση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας. Από το 2018 έως το 2020, η Επιτροπή θα διαθέσει 2,7 δισ. ευρώ από το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» για τη στήριξη καινοτομιών υψηλού κινδύνου και υψηλών δυνητικών αποδόσεων, για τη δημιουργία των αγορών του μέλλοντος. 

Επιπλέον, ο «Ορίζοντας 2020» θα αξιοποιήσει καλύτερα τα βραβεία «Ανταποκρίσου στην πρόκληση & νίκησε» που απονέμει για την εξεύρεση καινοτόμων τεχνολογικών λύσεων σε πιεστικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πολίτες.

Το πρόγραμμα εργασίας για την περίοδο 2018-2020 θα εστιάσει τις εργασίες του σε μικρότερο αριθμό θεμάτων με αυξημένους προϋπολογισμούς, στηρίζοντας άμεσα τις πολιτικές προτεραιότητες της Επιτροπής:

• Ένα μέλλον χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, με ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή: 3,3 δισ. ευρώ

• Κυκλική οικονομία: 1 δισ. ευρώ

• Ψηφιοποίηση και μετατροπή της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και των ευρωπαϊκών υπηρεσιών: 1,7 δισ. ευρώ

• Ένωση Ασφάλειας: 1 δισ. ευρώ

• Μετανάστευση: 200 εκατ. ευρώ

Ποσό 2,2 δισ. ευρώ θα διατεθεί για έργα καθαρής ενέργειας σε τέσσερις αλληλοσχετιζόμενους τομείς: ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενεργειακά αποδοτικά κτίρια, ηλεκτροκίνηση και τεχνολογίες αποθήκευσης, συμπεριλαμβανομένων 200 εκατ. ευρώ για την υποστήριξη της ανάπτυξης και της παραγωγής στην Ευρώπη της νέας γενιάς ηλεκτρικών στηλών.

Ταυτόχρονα, ο «Ορίζοντας 2020» θα συνεχίσει να χρηματοδοτεί την «επιστήμη που έχει οδηγό την περιέργεια» [η οποία συχνά αναφέρεται και ως «βασική επιστήμη» (blue sky science) ή «έρευνα αιχμής»]. Το ετήσιο πρόγραμμα εργασίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας για το 2018, που εγκρίθηκε τον Αύγουστο, θα καταστήσει δυνατή την στήριξη άριστων ερευνητών με σχεδόν 1,86 δισ. ευρώ. Οι «Δράσεις Μαρία Σκλοντόφσκα-Κιουρί», που χρηματοδοτούν υποτροφίες για ερευνητές σε όλα τα στάδια της σταδιοδρομίας τους, λαμβάνουν νέα ώθηση με συνολικά 2,9 δισ. ευρώ σε διάστημα τριών ετών.

Το νέο πρόγραμμα εργασίας ενισχύει επίσης τη διεθνή συνεργασία στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας. Θα επενδύσει πάνω από 1 δισ. ευρώ σε 30 εμβληματικές πρωτοβουλίες σε τομείς αμοιβαίου οφέλους. Για παράδειγμα, θα υποστηριχθούν πρωτοβουλίες συνεργασίας με τον Καναδά στον τομέα της εξατομικευμένης ιατρικής, με τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα, τη Σιγκαπούρη και την Αυστραλία στον τομέα της αυτοματοποίησης των οδικών μεταφορών, με την Ινδία για την αντιμετώπιση προκλήσεων στον τομέα των υδάτων, και με αφρικανικές χώρες στους τομείς της επισιτιστικής ασφάλειας και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Μεταξύ 2018 και 2020, στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» θα διατεθούν 460 εκατ. ευρώ ειδικά για την υποστήριξη κρατών μελών και συνδεδεμένων χωρών που δεν συμμετέχουν ακόμη στο πρόγραμμα με το πλήρες δυναμικό τους. Στόχος είναι να αξιοποιηθούν οι ανεκμετάλλευτοι θύλακες αριστείας στην Ευρώπη και πέραν αυτής. Επιπλέον, το πρόγραμμα συνεχίζει να προωθεί στενότερες συνέργειες με τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία.

Μια άλλη καινοτομία είναι η θέσπιση του πιλοτικού συστήματος κατ' αποκοπή ποσών, μιας νέας, απλούστερης προσέγγισης για την παροχή χρηματοδοτικής στήριξης στους συμμετέχοντες. Με τον τρόπο αυτό, το κέντρο βάρους των εκ των προτέρων ελέγχων θα μετατοπιστεί από τους οικονομικούς ελέγχους στο τεχνικοεπιστημονικό περιεχόμενο των έργων.

Το πρόγραμμα σηματοδοτεί αλλαγή στον τρόπο προώθησης της ανοικτής επιστήμης, με μετακίνηση από τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων της έρευνας σε επιστημονικές δημοσιεύσεις στη διάδοση της γνώσης νωρίτερα στην ερευνητική διαδικασία. Ποσό 2 δισ. ευρώ θα χρησιμοποιηθεί για την υποστήριξη της ανοικτής επιστήμης, και 600 εκατ. ευρώ θα διατεθούν στο ευρωπαϊκό νέφος ανοικτής επιστήμης, την ευρωπαϊκή υποδομή δεδομένων και την υπολογιστική υψηλών επιδόσεων.

Το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» είναι το μεγαλύτερο μέχρι σήμερα πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα και την καινοτομία, με προϋπολογισμό ύψους 77 δισ. ευρώ για επτά χρόνια (2014-2020). Ενώ οι περισσότερες από τις δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας βρίσκονται ακόμα σε εξέλιξη ή δεν έχουν καν ξεκινήσει, το πρόγραμμα αποφέρει ήδη αποτελέσματα.

Ερευνητές του «Ορίζοντας 2020» έχουν συμβάλει σε σημαντικές ανακαλύψεις, όπως οι εξωπλανήτες, το μποζόνιο Χιγκς και τα βαρυτικά κύματα, ενώ τουλάχιστον 19 βραβευμένοι με το βραβείο Νόμπελ ερευνητές έλαβαν χρηματοδότηση έρευνας από την ΕΕ πριν ή μετά τη βράβευσή τους.

Έως τον Οκτώβριο του 2017, το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» έχει χρηματοδοτήσει πάνω από 15 000 επιχορηγήσεις, συνολικού ύψους 26,65 δισ. ευρώ, εκ των οποίων σχεδόν 3,79 δισ. ευρώ διατέθηκαν σε ΜΜΕ. Επίσης, το πρόγραμμα έχει παράσχει σε εταιρείες, ιδίως ΜΜΕ, πρόσβαση σε χρηματοδότηση υψηλού κινδύνου ύψους άνω των 17 εκατ. ευρώ, στο πλαίσιο του προγράμματος «InnovFin – Χρηματοδοτήσεις της ΕΕ για την καινοτομία». Πέραν αυτού, 3 143 κύριοι ερευνητές ΕΣΕ σε οργανισμούς υποδοχής και 10 176 υπότροφοι των Δράσεων Μαρία Σκλοντόφσκα-Κιουρί έχουν λάβει επιχορηγήσεις ύψους σχεδόν 4,87 δισ. ευρώ και 2,89 δισ. ευρώ αντίστοιχα.

Ταυτόχρονα με την έγκριση του προγράμματος εργασίας 2018-2020 για το «Ορίζοντας 2020», εγκρίθηκε το πρόγραμμα εργασίας της Ευρατόμ για το 2018, το οποίο προβλέπει επενδύσεις 32 εκατ. ευρώ στην έρευνα για τη διαχείριση και τη διάθεση ραδιενεργών αποβλήτων. Επιπλέον, προβλέπεται επίσης η ανάπτυξη ενός ερευνητικού χάρτη πορείας σχετικά με τον ασφαλή παροπλισμό των πυρηνικών σταθμών, με στόχο τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και των δαπανών.