Ο Βοτανικός Κήπος Ιουλίας και Αλεξάνδρου Ν. Διομήδους είναι Κοινωφελές Ίδρυμα (ΝΠΙΔ), το οποίο διοικείται από  πενταμελή Διοικητική Επιτροπή με Πρόεδρο τον Πρύτανη του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Ιδρύθηκε το 1951 με κληροδότημα του αείμνηστου Αλεξάνδρου Διομήδη. 

Σκοπός του Ιδρύματος κατά την επιθυμία του διαθέτη είναι «να χρησιμεύσει διά την Πανεπιστημιακήν και άλλη διδασκαλία και να συντελεί δι’ εργαστηρίων και άλλων πειραματισμών εις τη διάδοση, καλλιέργεια, ανάπτυξη και αγάπη εις τα νέας γενεάς του κόσμου των φυτών, δένδρων και ανθέων». 

Το όραμα του Διομήδη άρχισε να υλοποιείται μετά την οριστική παραχώρηση της δασικής έκτασης, στην οποία βρίσκεται σήμερα ο Κήπος, από το Υπουργείο Γεωργίας στο Ίδρυμα το 1961, συνολικής έκτασης 1.800 στρεμμάτων καθιστώντας τον έναν από τους μεγαλύτερους στην Ευρώπη. Οι εργασίες διαμόρφωσης του Βοτανικού Κήπου βασίστηκαν στα σχέδια της Καθηγήτριας του Πανεπιστημίου του Βερολίνου H. Hammerbacher. Το έτος 1975, μετά την ολοκλήρωση μεγάλου κύκλου εργασιών, ο Κήπος άνοιξε τις πύλες του στο κοινό.

                                                                                        

Η έκταση που βρίσκεται στην περιοχή «Δαφνί» του Δήμου Χαϊδαρίου και έχει ιδιωτικό χαρακτήρα, καλύπτεται από φυσική κυρίως βλάστηση που περιλαμβάνει περισσότερα από 500 είδη. Στα όρια του Κήπου συναντάμε ένα από τα αρχαιότερα δάση χαλεπίου πεύκης της Αττικής με φυσικό υπόροφο. Μεγάλο τμήμα του Κήπου καλύπτεται επίσης από δάσος πεύκης το οποίο έχει εμπλουτισθεί, μετά από αναδασώσεις, με τραχεία πεύκη κυπαρίσσια και βελλανιδιές. Στις συλλογές του  Κήπου, στο καλλιεργημένο του τμήμα (200 στρέμματα), περιλαμβάνονται πάνω από 3.000 είδη φυτών από όλο τον κόσμο. Εκτός από τον υψηλό βαθμό ποικιλότητας της αυτοφυούς και καλλιεργούμενης χλωρίδας, ο Βοτανικός Κήπος αποτελεί και ένα ιδανικό φυσικό καταφύγιο της πανίδας, επειδή ως προστατευμένο οικοσύστημα παρέχει τη δυνατότητα λειτουργίας ενός πλήρους τροφικού πλέγματος. Η έκταση του Κήπου έχει χαρακτηρισθεί ως μόνιμο Καταφύγιο Άγριας Ζωής.

Η προσφορά του Κήπου στην επιστήμη και τη διατήρηση της φυτικής ποικιλότητας καθώς και η συμβολή του στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση του κοινού και ιδιαίτερα των νέων συνδυάζεται με την διαφύλαξη και προβολή σημαντικών ιστορικών σημείων της νεότερης ιστορίας της χώρας μας. Επίσης πολύ σημαντική είναι η συμβολή του στην προσφορά πολύτιμης επαφής με το φυσικό περιβάλλον, στους κατοίκους της πρωτεύουσας ιδιαίτερα δε του δυτικού τομέα, λειτουργώντας σαν μια πράσινη νησίδα σε μία βεβαρημένη περιοχή. Οι στόχοι αυτοί εναρμονίζονται πλήρως με τους σκοπούς των Ευρωπαϊκών Βοτανικών Κήπων με τους οποίους ο Βοτανικός Κήπος Διομήδους διατηρεί σχέσεις συνεργασίας σε πολλά επίπεδα. 

 

Καθόσον ο χώρος έχει κύριο σκοπό την περιβαλλοντική εκπαίδευση με ιδιαίτερη έμφαση στα σχολεία, στις ομάδες φοιτητών και σπουδαστών καθώς και στις λοιπές οργανωμένες ομάδες, η είσοδος μεμονωμένων επισκεπτών επιτρέπεται μόνο με έκδοση ηλεκτρονικού εισιτηρίου μηδενικού κόστους η οποία διενεργείται μέσω της εφαρμογής www.diomedes-bg.gr. Μέσω της διαδικασίας αυτής έχει καθοριστεί ανώτατο όριο εισερχομένων στον Βοτανικό Κήπο ο οποίος επιτελεί τους ανωτέρω ειδικούς σκοπούς και έτσι δεν προσφέρει υπηρεσίες δημόσιου πάρκου. Για τις γενικές αρχές λειτουργίας έχει εκδοθεί από την Πολιτεία «Κανονισμός Λειτουργίας». 

Η επίτευξη του σκοπού του Ιδρύματος ρυθμίζεται σε σημαντικό βαθμό και από τις αποφάσεις της Διοικητικής του Επιτροπής η οποία έχει της εξής σύνθεση:

- Πρόεδρος, Μελέτιος Αθανάσιος Δημόπουλος, Πρύτανης του Ε.Κ.Π.Α.

- Αντιπρόεδρος, Αντώνιος Μακρυδημήτρης.

- Γενικός Γραμματέας, Νικόλαος Χριστοδουλάκης.

- Μέλος, Μεταξία Ανδροβιτσανέα.

- Μέλος, Γεώργιος Φουφόπουλος.

 

Η ομάδα πυρασφάλειας του Βοτανικού Κήπου έχει ως κύριο καθήκον την προστασίας των φυσικών οικοσυστημάτων της έκτασής του από τον κίνδυνο των δασικών πυρκαγιών. Τα 1.800  στρέμματα χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη σημαντικού αριθμού ειδών της αυτοφυούς χλωρίδας και της άγριας πανίδας και είναι χαρακτηρισμένα στο σύνολό τους ως καταφύγιο άγριας ζωής. Σε ημέρες με πολύ υψηλό κίνδυνο εκδήλωσης πυρκαγιάς η ομάδα βρίσκεται σε πλήρη ετοιμότητα χρησιμοποιώντας το σύνολο του εξοπλισμού και των μέσων πρόληψης που διαθέτει το Ίδρυμα, συμπεριλαμβανομένων οχημάτων, θέσεων παρατήρησης και δικτύου διαβροχής σημαντικών σημείων της έκτασης.