Αθήνα 27.9.2005
Η «ευέλικτη ζώνη» μπαίνει για τα καλά στα δημόσια σχολεία, καθώς την παιδαγωγική αξία της αναγνωρίζει σχεδόν σύσσωμη η εκπαιδευτική κοινότητα.

Σύμφωνα με απόφαση του υπουργείου Παιδείας, που παρουσιάζει η Prolsipsis, η εφαρμογή της γενικεύεται, ίσως και από το τρέχον σχολικό έτος, αφού αύριο αναμένεται η οριστική απάντηση του υπουργείου Παιδείας σε σχετικό αίτημα της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας.

Η «ευέλικτη ζώνη» ή «ζώνη δημιουργικών δραστηριοτήτων», όπως λέγεται, αποτελεί ομπρέλα στην οποία εντάσσονται όλες οι σχολικές δραστηριότητες και τα προαιρετικά προγράμματα. Υποστηρίζει και προωθεί την παιδαγωγική του δημιουργικού σχολείου, που αποτελεί όραμα και επιδίωξη της εκπαιδευτικής πολιτικής και των άλλων κρατών- μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και της Χώρας μας, τα τελευταία δεκαπέντε έτη.

Με την "ευέλικτη ζώνη" προωθούνται νέες παιδαγωγικές αντιλήψεις, οι οποίες συναρτώνται με την εφαρμογή του Διαθεματικού Ενιαίου πλαισίου Προγραμμάτων Σπουδών και των σύστοιχων Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών, όπως η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και μάθηση, η διαθεματική προσέγγιση της γνώσης, με έμφαση στην καθοδηγούμενη διερεύνηση και ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, κ.α.

Στο πλαίσιο, λοιπόν της καθιέρωσής της, το υπουργείο Παιδείας αποφάσισε να την γενικεύσει σε όλα τα Σχολεία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης (Δημοτικά Σχολεία και Νηπιαγωγεία).

Έτσι, το ωρολόγιο πρόγραμμα και το διδακτικό ωράριο όλων των τύπων των Δημοτικών Σχολείων διαμορφώνεται σύμφωνα με τους πίνακες που περιέχονται στην απόφαση και που θα βρείτε παρακάτω στο συνημμένο αρχείο. Με την ίδια απόφαση προβλέπονται τα ακόλουθα:

Στο 1/θέσιο δημοτικό σχολείο ο δάσκαλος επιλέγει τα τμήματα και το χρόνο για την εφαρμογή των διαθεματικών και δημιουργικών δραστηριοτήτων της Ευέλικτης Ζώνης.

Γ. Ο διατιθέμενος χρόνος για την Ευέλικτη Ζώνη στο ωρολόγιο πρόγραμμα ανά εβδομάδα είναι:

• 4 ώρες στις τάξεις Α΄ και Β΄

• 3 ώρες στη Γ΄ και Δ΄ τάξη και

• 2 ώρες στην Ε΄ και Στ΄ τάξη

3. Ευέλικτη Ζώνη και Ολυμπιακή Παιδεία

Στα Σχολεία που εφαρμόζεται πρόγραμμα Ολυμπιακής Παιδείας μία ώρα της Ευέλικτης Ζώνης διατίθεται για το πρόγραμμα της Ολυμπιακής Παιδείας στις Γ΄, Δ΄, Ε΄, Στ΄ τάξεις. Για το λόγο αυτό προτείνεται η συνεργασία του δασκάλου της τάξης με τον εκπαιδευτικό της Ολυμπιακής Παιδείας για την υλοποίηση σχεδίων εργασίας.

Η σημασία της Ευέλικτης Ζώνης

Η σημασία της Ευέλικτης Ζώνης άπτεται τομέων, όπως το Πρόγραμμα Σπουδών, η διδακτική μεθοδολογία και η οργάνωση της εισαγωγής καινοτομιών στο Δημοτικό Σχολείο.

α. Στον τομέα του προγράμματος Σπουδών, η Ευέλικτη Ζώνη αποτελεί το δίαυλο διασύνδεσης μεταξύ των διδασκόμενων μαθημάτων, αφού προσφέρει ευκαιρίες για διεπιστημονικές διασυνδέσεις και διαθεματικές προεκτάσεις.

β. Στον τομέα της διδακτικής μεθοδολογίας, η Ευέλικτη Ζώνη προτείνει και υποστηρίζει την εφαρμογή βιωματικών, μαθητοκεντρικών και δημιουργικών προσεγγίσεων, που αποτελούν προϋπόθεση για την ουσιαστική εμπλοκή των μαθητών στη διαδικασία της μάθησης.

γ. Στον τομέα της εισαγωγής καινοτομιών στο Σχολείο, η Ευέλικτη Ζώνη επιχειρεί να εντάξει σ' ένα πλαίσιο με ειρμό και συγκρότηση καινοτόμα προαιρετικά προγράμματα, όπως είναι τα Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας, Πολιτιστικών και Καλλιτεχνικών θεμάτων, κλπ, τα οποία μέχρι τώρα αποτελούν αποσπασματικές και μεμονωμένες προσπάθειες κάποιων εκπαιδευτικών.

δ. Η καθιέρωση της Ευέλικτης Ζώνης Δημιουργικών και Διαθεματικών Δραστηριοτήτων διαμορφώνει ένα Ω.Π. με δύο παιδαγωγικές ζώνες στο σχολείο:

i. την ακαδημαϊκά προσανατολισμένη ζώνη, η οποία, μέσα από τη διδασκαλία της πραγματολογικής γνώσης σε κάθε γνωστικό αντικείμενο, θα αποβλέπει στην απόκτηση του απαραίτητου γνωστικού υπόβαθρου, το οποίο θα αποτελεί τη βάση για περαιτέρω ερευνητικές προεκτάσεις στη δεύτερη ζώνη.

ii. η δεύτερη ζώνη, η «Ευέλικτη Ζώνη Δημιουργικών και Διαθεματικών Δραστηριοτήτων», η οποία συναρτάται άμεσα με την πρώτη και προσφέρει την ευκαιρία για διεπιστημονικές διασυνδέσεις και διαθεματικές προεκτάσεις στην ήδη αποκτηθείσα πραγματολογική γνώση.

ε. Η «Ευέλικτη Ζώνη Δημιουργικών και Διαθεματικών Δραστηριοτήτων» αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του αναλυτικού και ωρολογίου προγράμματος στο Δημοτικό Σχολείο, διότι ο δάσκαλος της τάξης είναι σε θέση να επιλέξει τον τομέα στον οποίο θα ήθελε να εμβαθύνει την ερευνητική του εργασία με τους μαθητές του κι επομένως να εντάξει τα προαιρετικά προγράμματα με τέτοιον τρόπο, ώστε να εναρμονίζονται με την εφαρμογή των ΔΕΠΠΣ και ΑΠΣ.

5. Ενδεικτικές θεματικές περιοχές εφαρμογής της Ευέλικτης Ζώνης για το Δημοτικό Σχολείο

Θέματα που προτείνονται στα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών και θέματα από ερεθίσματα που προσφέρουν τα μαθήματα του σχολείου

Θέματα Αγωγής Υγείας

Θέματα Κυκλοφοριακής Αγωγής

Θέματα Αγωγής του Καταναλωτή

Θέματα Περιβάλλοντος (κοινωνικού και φυσικού) - Γνωριμία με το τοπικό περιβάλλον

Τεχνολογία

Παίζοντας με τους αριθμούς

Μελέτη των Μ.Μ.Ε.

Διαχείριση της πληροφορίας

Πολιτισμός - Διαπολιτισμική επικοινωνία και αλληλεπίδραση

Θέματα Ολυμπιακής Παιδείας

Ισότητα των δύο φύλων - Αποδοχή της ετερότητας - Άλλα σύγχρονα θέματα

Θεματικές ενότητες από το πολυθεματικό βιβλίο «Βλέπω το Σημερινό Κόσμο»

Αισθητική Αγωγή - Δημιουργική έκφραση

Λογοτεχνία

Συμμετοχή και Παρέμβαση σε σχολικά και εξωσχολικά δρώμενα - Εκδηλώσεις

Οι φυσικές επιστήμες στην καθημερινή ζωή

Ώρα βιβλιοθήκης για ελεύθερη ανάγνωση (φιλαναγνωσία)

Οργάνωση και λειτουργία μαθητικών συνεταιρισμών

Ο σκοπός της Ευέλικτης Ζώνης, που είναι να συνδέσει τη σχολική γνώση με τα ενδιαφέροντα των μαθητών και με τις καταστάσεις του καθημερινού βίου, οδηγεί, εν τέλει, σε έναν ανοικτό κατάλογο θεματικών αξόνων. Οι επιλογές ωστόσο των δασκάλων και μαθητών θα πρέπει να καλύπτουν, στο μέτρο του δυνατού, σημαντικό μέρος από τις προαναφερθείσες ενδεικτικές θεματικές περιοχές. Με

τον τρόπο αυτό οι μαθητές θα μελετήσουν διαφορετικής φύσης θέματα και θα εμπλακούν σε ποικίλες δραστηριότητες.

6. Διδακτική Πράξη και Ευέλικτη Ζώνη στο Δημοτικό Σχολείο και το Νηπιαγωγείο

I. Στην Ευέλικτη Ζώνη Διαθεματικών και Δημιουργικών Δραστηριοτήτων εντάσσονται, ως υποχρεωτικά, σχέδια εργασίας που σχετίζονται με την προετοιμασία των μαθητών στην εργασία σε ομάδες και στην εξοικείωσή τους με μεθόδους κριτικής ανάλυσης, διερεύνησης, οργάνωσης και παρουσίασης μιας εργασίας.

Στην Α΄ Δημοτικού, μπορούν να εκπονούνται σχέδια εργασίας που υιοθετούν τη φιλοσοφία, το περιεχόμενο και τις δραστηριότητες που προσιδιάζουν με αυτά που εφαρμόζονται στο Νηπιαγωγείο.

Στα σχέδια εργασίας του Νηπιαγωγείου πολλές από τις δραστηριότητες εστιάζουν σε παιχνίδια, τραγούδια και χειροκατασκευές.

II. Σύμφωνα με όσα προβλέπονται στο Δ.Ε.Π.Π.Σ. και τα συναφή Α.Π.Σ., στο 10% του ετήσιου διδακτικού χρόνου κάθε μαθήματος δίνεται ευκαιρία για διαθεματικές προεκτάσεις επί της ύλης των διδασκομένων μαθημάτων. Είναι δυνατόν μέρος αυτού του χρόνου να προστίθεται στο χρόνο της Ευέλικτης Ζώνης. Για παράδειγμα, αν στην Ευέλικτη Ζώνη εξετάζεται θέμα, το οποίο μελετά πρωτίστως και κυρίως η επιστήμη της Γεωγραφίας, τότε χρόνος από το 10% του προβλεπόμενου διδακτικού χρόνου της Γεωγραφίας μπορεί να εκχωρηθεί στην Ευέλικτη Ζώνη. Ισχύει, όμως και το αντίστροφο. Δηλαδή, χρόνος της Ευέλικτης Ζώνης μπορεί να εκχωρείται, προκειμένου να ολοκληρωθεί ένα σχέδιο εργασίας που υλοποιείται στο πλαίσιο κάποιου μαθήματος. Για να επιτευχθεί όμως αυτό χρειάζεται

προσεκτικός και συνολικός προγραμματισμός από την πλευρά του δασκάλου και του σχολείου γενικότερα.

III. Θεωρείται αυτονόητο ότι σε καμία περίπτωση ο χρόνος της Ευέλικτης Ζώνης δε θα διατίθεται για την ολοκλήρωση κάποιου μαθήματος (Γλώσσα, Μαθηματικά, κτλ.).

IV. Κατά τη διάρκεια ενός σχολικού έτους αναμένεται να υλοποιούνται 2-3 σχέδια εργασίας ανά τμήμα μαθητών.

V. Στην Ευέλικτη Ζώνη δεν χρησιμοποιούνται μέθοδοι βαθμολογίας και αξιολόγησης κατά το πρότυπο των μαθημάτων του συμβατικού Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών (Α.Π.Σ.), αλλά εναλλακτικές μέθοδοι αξιολόγησης.

7. Την ευθύνη εφαρμογής και παρακολούθησης του Προγράμματος της Ευέλικτης Ζώνης δημιουργικών και διαθεματικών δραστηριοτήτων έχει η Δ/νση Σπουδών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του ΥΠΕΠΘ.

8. Οι Σχολικοί Σύμβουλοι έχουν την ευθύνη εφαρμογής, παρακολούθησης και στήριξης της Ευέλικτης Ζώνης. Κάθε δραστηριότητα που εφαρμόζεται στο χρόνο της Ευέλικτης Ζώνης εποπτεύεται από τους Σχολικούς Συμβούλους.

9. Τα Προγράμματα Σχολικών Δραστηριοτήτων (Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας, Πολιτιστικών και Καλλιτεχνικών θεμάτων, Κυκλοφοριακής Αγωγής, κλπ) εντάσσονται στο πλαίσιο εφαρμογής της Ευέλικτης Ζώνης. Την επιστημονική εποπτεία έχει ο οικείος Σχολικός Σύμβουλος και οι αντίστοιχοι υπεύθυνοι σε συνεργασία μαζί του διαμορφώνουν το μεθοδολογικό και γνωστικό πλαίσιο ανάπτυξης αυτών των προγραμμάτων.